Czy jedząc mniej, możemy żyć dłużej? Najnowsze badania przynoszą intrygujące odpowiedzi

Na pierwszy rzut oka brzmi to jak kolejna modna dieta: jedz mniej, żyj dłużej. Ale to nie poradnik z kolorowego magazynu, lecz wynik kilkuletnich, rygorystycznych badań nad starzeniem się komórek. Naukowcy z amerykańskiego Penn State College of Health and Human Development, przy wsparciu Narodowego Instytutu Starzenia (NIA), postanowili sprawdzić, czy ograniczenie kalorii a starzenie rzeczywiście mają ze sobą związek.

Fot. thefad.pl / AI

Badanie CALERIE: ograniczenie kalorii a tempo starzenia komórek

W badaniu CALERIE (Comprehensive Assessment of Long-term Effects of Reducing Intake of Energy) wzięło udział 175 zdrowych dorosłych osób. Przez dwa lata uczestnicy badania jedli średnio o 12% mniej kalorii dziennie, choć początkowo planowano ograniczenie o 25%. Naukowcy oceniali zmiany m.in. w długości telomerów, czyli struktur chroniących końce chromosomów, które skracają się z wiekiem i są uznawane za jeden z biomarkerów starzenia się komórek. Szczegółowe dane nt. pomiarów telomerów opublikowano również w Aging Cell (2024).

Co pokazały wyniki?

Telomery uczestników grupy z ograniczeniem kalorycznym nie wydłużyły się, ale ich tempo skracania zwolniło się w drugim roku badania. To subtelna, lecz istotna zmiana. W praktyce oznacza to, że organizm przestawił się na bardziej oszczędną gospodarkę energią i zaczął wolniej "zużywać" swoje komórkowe zasoby. Badacze podejrzewają, że pierwszy rok redukcji kalorii wywołał stres metaboliczny, a dopiero z czasem organizm odnalazł nową równowagę. Komunikat Penn State wskazuje, że efekt ten był widoczny dopiero w drugiej fazie badania.

Korzyści zdrowotne umiarkowanego ograniczenia kalorii

To niejedyny korzystny efekt. Wcześniejsze analizy z projektu CALERIE wykazały, że już niewielkie ograniczenie kalorii – rzędu 12% – może poprawić podstawowe wskaźniki zdrowia: obniżyć ciśnienie krwi, poprawić profil lipidowy, zmniejszyć insulinooporność i stany zapalne. Oznacza to, że nie trzeba radykalnych diet, by organizm odpowiedział pozytywnymi zmianami. Szczegóły publikacji dostępne są w The Lancet Diabetes & Endocrinology.

Styl życia ma znaczenie

Ograniczenie kalorii to coś więcej niż tylko matematyka. To zmiana codziennych nawyków, stosunku do jedzenia i gotowość do bardziej świadomego stylu życia. Niektórzy eksperci sugerują łagodniejsze strategie, takie jak tzw. "post przerywany" – np. 13 godzin bez jedzenia między kolacją a śniadaniem – albo dni o niższej kaloryczności. Inni preferują bardziej intuicyjne podejście: wybór mniej kalorycznych produktów albo po prostu lepszą kontrolę porcji.

Szczególnie interesującym podejściem jest tzw. „jazda na rowerze kalorycznym” – sposób odżywiania, który polega na naprzemiennym zmniejszaniu i zwiększaniu liczby spożywanych kalorii w ciągu tygodnia. Chodzi o to, by organizm nie przyzwyczaił się do stałego deficytu energetycznego, co mogłoby spowolnić metabolizm i ograniczyć efekty diety. Przykładowo: przez pięć dni w tygodniu jemy mniej, a przez dwa dni – nieco więcej. Można też stosować cykle dwutygodniowe lub miesięczne. Kluczowe jest to, by unikać monotonii i pozwolić organizmowi zachować elastyczność metaboliczną.

Z kolei metoda kontroli porcji opiera się na prostych nawykach: mniejsze talerze, celowe zmniejszanie porcji o około 20%, odczekanie kwadransa po posiłku, by leptyna – hormon sytości – miała czas zadziałać. Takie podejście może być skuteczne nawet bez drastycznych zmian w jadłospisie.

Warto też wspomnieć o innym mechanizmie związanym z długowiecznością – autofagii. To proces oczyszczania organizmu z uszkodzonych komórek, aktywujący się po około 12 godzinach postu. W tym czasie organizm przełącza się z metabolizowania glukozy na tłuszcze, wspomagając regenerację komórkową i produkcję białek. Badania na ten temat potwierdzają wpływ postu na poprawę zdrowia metabolicznego i redukcję stanów zapalnych. Cleveland Clinic również opisuje autofagię jako kluczowy element zdrowego stylu życia.

Indywidualne podejście i ograniczenia

Największym wyzwaniem jest znalezienie właściwej równowagi. Choć wyniki badań są obiecujące, ograniczenie kalorii nie jest rozwiązaniem uniwersalnym. Osoby z zaburzeniami odżywiania, kobiety w ciąży, seniorzy czy osoby z chorobami przewlekłymi powinny zawsze konsultować takie zmiany z lekarzem lub dietetykiem. Warto też pamiętać, o czym wspomina się na Wikipedii o możliwych skutkach ubocznych postu przerywanego, takich jak bóle głowy, wahania nastroju czy trudności z koncentracją – zwłaszcza u osób wrażliwych na wahania poziomu cukru. Dlatego decyzja o zmianie sposobu żywienia powinna być dobrze przemyślana i dostosowana do indywidualnych potrzeb. Współczesna dietetyka coraz częściej odchodzi od uniwersalnych schematów, promując elastyczne, dopasowane do stylu życia strategie zdrowotne. W tym kontekście warto odnotować, że jak podaje Longevity Technology, ograniczenie kalorii niekoniecznie wydłuża życie, ale może spowolnić tempo biologicznego starzenia się organizmu.

Biologia młodości pod mikroskopem

Nie wiemy jeszcze na pewno, czy długość telomerów przekłada się bezpośrednio na długość życia. Ale jedno jest jasne: są one jak biologiczne wskaźniki, które informują, że w naszym ciele zachodzą zmiany. Gdy organizm przestaje być stale przeciążany kaloriami, a zaczyna funkcjonować w trybie większej oszczędności i regeneracji, zmienia się również jego wewnętrzne tempo starzenia. To nie gwarancja długowieczności, ale realny krok w stronę zachowania zdrowia i młodszej biologii na dłużej.

DF, thefad.pl / Źródło: CALERIE – Wikipedia, Aging Cell, Penn State University, National Institute on Aging, The Lancet, Longevity Technology