Z roku na rok, rośnie w Polsce liczba samobójstw zakończonych zgonem. W roku 2014 na własne życie, targnęło się 6165 osób, w roku 2013- 6101 osób a w roku 2012 - 4 177 osób. Częściej decyzję o odebraniu sobie życia podejmują mężczyźni.
Samobójstwo jest zjawiskiem wstrząsającym, wynikiem dramatycznej decyzji człowieka pogrążonego w cierpieniu i desperacji. Ofiarą samobójstwa jest nie tylko osoba, która targnęła się na swoje życie. Ofiarami są także jej bliscy, rodzina, przyjaciele, znajomi, sąsiedzi, lekarze i terapeuci, którzy próbowali pomóc i zapobiec nieszczęściu. Zawsze nasuwa się pytanie, czy można było coś więcej zrobić, czy można było zadziałać inaczej, mądrzej czy skuteczniej. Zawsze pojawia się poczucie winy „gdybym przewidział, gdybym coś innego powiedział, gdybym inaczej się zachował…”. Inne negatywne, trudne emocje to złość („jak on mógł mi to zrobić”) i wstyd (zwłaszcza w środowiskach wiejskich i małomiasteczkowych wciąż pokutuje stygmat „rodziny samobójcy”). Rodzice, dzieci czy partnerzy do końca życia niosą ciężkie brzemię wątpliwości i myśli, że w kluczowym momencie zawiedli.
Z kolei nieudana próba samobójcza pozostawia bliskim brzemię lęku i odpowiedzialności, które może zaburzać komunikację pomiędzy osobą chorą a rodziną. Jednocześnie otoczenie osoby cierpiącej, będącej w kryzysie i zagrożonej samobójstwem, odgrywa kolosalną rolę w zapobieganiu nieszczęściu, w zapewnianiu wsparcia i niesieniu nadziei na przyszłość.
Na szczęście próby samobójcze najczęściej nie kończą się śmiercią. Są wyrazem bezradności człowieka wobec problemów życiowych, wołaniem o pomoc – często nieświadomym. Czasem mają wstrząsnąć otoczeniem, spowodować zmianę czyjegoś zachowania, przynieść jakieś korzyści (nie wolno jednak zapominać, że tego typu próba samobójcza też może „pechowo” być skuteczna). Czasem desperacja i rzeczywista chęć odebrania sobie życia jest duża, ale wybrany sposób jest, szczęśliwie, mało skuteczny lub pomoc zjawia się wystarczająco wcześnie. Dlatego też próby samobójcze zdarzają się wielokrotnie częściej niż samobójstwo dokonane. Dane szacunkowe wskazują, że w populacji ogólnej jedna śmierć samobójcza przypada na 10–20 prób.
Wiele osób ponawia próby samobójcze, a ok. 25% robi to w ciągu 1. roku od poprzedniego zamachu na swoje życie. Każda kolejna próba zwiększa ryzyko dokonania samobójstwa w przyszłości.
Istnieją specyficzne grupy ludzi, warunki, czynniki i sytuacje charakteryzujące się zwiększonym ryzykiem dokonania próby samobójczej.
Należą do nich:
- zaburzenia psychiczne,
- czynniki socjoekonomiczne: żałoba, osierocenie, problemy małżeńskie (brak stabilności, poczucia bezpieczeństwa w związku, separacja czy rozwód), frustracje związane z pracą lub szkołą, bezrobocie, zadłużenie, konflikt z rodzicami lub dziećmi, problemy mieszkaniowe, długi, problemy prawne, izolacja społeczna, osamotnienie, bycie ofiarą przemocy, nadużycia, u młodych osób zawód miłosny, niemożność sprostania wymaganiom rodziców, niechciana ciąża,
- choroby somatyczne (zwłaszcza wczesny okres ciężkiej choroby, choroby przewlekłe, przebiegające z bólem, nowotwory, choroby upośledzające sprawność fizyczną, okaleczające, wiążące się z koniecznością przyjmowania dużej ilości leków),
- organiczne choroby mózgu (np. majaczenie, otępienie, padaczka skroniowa, choroba Huntingtona),
- traumatyczne wydarzenia – np. stanie się ofiarą wypadku, przemocy, zbrodni, utraty,
- płeć męska (samobójstwa dokonane); u kobiet częściej nieskuteczne próby samobójcze,
- wiek: osoby młode oraz okres między 65. a 80. rokiem życia; około 70% samobójstw przypada na okres po 40. roku życia,
Zdecydowana większość osób, które popełniły samobójstwo, wcześniej komunikowała swój zamiar w pośredni lub bezpośredni sposób. Być może prawidłowe odczytanie takiego komunikatu pozwoliłoby zapobiec tragedii. Stąd warto być wyczulonym na różne sygnały zagrożenia.
Takimi sygnałami mogą być:
wypowiedzi typu: „lepiej byłoby wam beze mnie”, „lepiej byłoby ze sobą skończyć”,
przygotowywanie środków (np. gromadzenie leków, zdobycie ostrych narzędzi, sznura),
napisanie testamentu i/lub pożegnalnych listów,
nieoczekiwane wizyty u bliskich osób sprawiające wrażenie żegnania się,
nagłe izolowanie się od otoczenia,
„filozoficzne” rozważania o śmierci,
sny o tematyce śmierci, egzekucji, pogrzebu,
rozważania o możliwości połączenia się z ukochanymi zmarłymi,
przeglądanie stron internetowych dotyczących samobójstw, pisanie o tym na blogach, czytanie takich blogów itd.
Niepokojącym sygnałem może być również nagła, paradoksalna poprawa stanu psychicznego osoby, która do tej pory prezentowała nasilony smutek, lęk itp. Chory czuje się wtedy lepiej, ponieważ podjął już decyzję, która w jego mniemaniu rozwiąże dotychczasowe problemy. Podjęcie decyzji kończy okres niepewności i strachu.
Gdzie szukać pomocy:
Niebieska Linia - Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie. Jeśli jesteś świadkiem lub doświadczasz przemocy fizycznej, psychicznej lub innej w rodzinie, szkole, pracy lub Twoim otoczeniu, możesz anonimowo uzyskać informację gdzie szukać pomocy, jak rozwiązać problem, porozmawiać ze specjalistą - psychologiem lub prawnikiem.
E-mail: pogotowie@niebieskalinia.pl
Telefon: 22 668-70-00,
801 12 00 02 - Linia jest czynna od poniedziałku do soboty,
w godzinach od 8 do 22 oraz w niedziele i święta
w godzinach od 8 do 16.
Przyjaciele.org - internetowe forum wsparcia "razem przeciw samobójstwom" - nie jesteś sam(a), podyskutuj z innymi, którzy być może mają podobne problemy jak Ty, na stronie jest też czytelnia oraz gdzie szukać pomocy psychologicznej.
Monar - Organizacja pozarządowa, która od 30 lat pomaga bezdomnym, samotnym, chorym, uzależnionym, zakażonym wirusem HIV oraz wykluczonym społecznie, w tym więźniom. Monar prowadzi zarówno ośrodki stacjonarne jak i pobytu dziennego oraz noclegownie, szpital, poradnie i punkty konsultacyjne. Ponad 50 placówek posiada uprawnienia do prowadzenia terapii i rehabilitacji osób z problemem narkotykowym.
psychologia.edu.pl - strona instytucji, która prowadzi m.in.: bezpłatny kryzysowy telefon zaufania dla dorosłych: 116 123. Na stronie jest czytelnia, w której znajdziesz artykuły popularno-naukowe poświęcone problematyce uzależnień, przemocy, psychologii zdrowia, profilaktyki, psychoterapii, psychoedukacji.
StopDepresji.pl - Coraz więcej osób choruje na depresję - sprawdź czy nie masz objawów. Depresja to choroba, którą leczy się farmakologicznie, zalecana też jest psychoterapia. Często depresja powoduje niechęć do leczenia, wynika to z jej objawów: bezsilności i utraty wiary w możliwość poprawy. Nieleczona depresja zabiera nam siły do normalnego funkcjonowania, powoduje myśli samobójcze.
wiecjestem.us.edu.pl - studencki serwis rozwoju. Wiele przydatnych rad dla ludzi w każdym wieku, nie tylko dla studentów, jak sobie radzić z problemami życia codziennego, emocjami, jak być asertywnym, empatycznym, co zrobić gdy męczą nas różnego rodzaju choroby, samotność, lęk, nieśmiałość, uzależnienia, brak poczucia własnej wartości itp.
