Dariusz Lachowski

Wielu ludzi doświadcza obecnie uczucia pewnego strachu lub przerażenia związanego z postępującą robotyzacją życia codziennego. W szczególności niepokój budzi u nich fakt, że sztuczna inteligencja sięga do najbardziej skrywanych ludzkich tajemnic, coraz częściej, trafnie tworząc, absorbujące swoją prostotą wypowiedzi.

W różnych wytwórniach od dawna używane są roboty, choć nie takie, jak kreślą w swoich wizjach wzięci reżyserzy wysokonakładowych filmów science fiction. W zakładach przemysłowych najczęściej instalowane są ramiona robotów, bez ustanku i bez zmęczenia wykonujące te same powtarzające się czynności z zegarmistrzowską precyzją. Taka automatyzacja nudnych procesów znajduje zastosowanie podczas składania, pakowania, spawania, malowania, sortowania, transportu czy też pewnych operacji przy taśmach produkcyjnych.

Od lat staje się to wyzwaniem dla współpracy człowiek-robot, gdy w niektórych przypadkach roboty nie zastępują całkowicie ludzi, lecz współpracują z nimi. To nowa koncepcja nazywana „robotyką kolaboratywną”, gdzie roboty i ludzie pracują razem, wykorzystując swe unikalne umiejętności. Oprócz zwiększenia produkcji i jej bezpieczeństwa, co w większości przypadków przynosi wiele korzyści, niewątpliwie stwarza też różnego rodzaju wyzwania dla rynku pracy i to nie tylko negatywne.

Pomysł wykorzystania robota w sztuce nie jest nowy, a ten, o którym chcę napisać, zrodził się w głowach dwóch kontrowersyjnych artystów z „Państwa Środka” Sun Yuan i Peng Yu. W roku 2016 zmodyfikowali ramię robota, często spotykane na liniach produkcyjnych, takich jak te w przemyśle samochodowym i zainstalowali na nim specjalnie zaprojektowaną łopatę/miotłę. Ściśle współpracując z inżynierami robotyki, zaprojektowali też serię trzydziestu dwóch ruchów do wykonywania przez maszynę, a tę odizolowali od przestrzeni wystawowej ścianami akrylowej klatki. Całość została zbudowana i uruchomiona w Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku pod ciekawym tytułem „Can’t Help Myself”.

Obserwowana za przeźroczystych ścian maszyna zdaje się poruszać i żyć własnym życiem wywołując u podglądających wrażenie, że oto nabiera świadomości, by w końcu ewoluować w jakąś formę życia, która schwytana i zamknięta w przestrzeni akrylowej klatki przynosi widzom niesamowitą satysfakcję z oglądania nieprzerwanego działania robota. Wywołuje u oglądających podniecenie ukryte w poczuciu podglądactwa, przedziwnego wojeryzmu w przeciwieństwie do dreszczyku emocji lub napięcia i ostatecznie sprawia, że maszyna jest przez nich akceptowana, w pewnym stopniu personifikowana. Widzowie starają się odnaleźć odpowiedź na pytanie kto w tym przypadku jest bardziej bezbronny: człowiek, który zbudował maszynę czy maszyna kontrolowana przez człowieka?

Czujniki rozpoznania wizualnego i systemy oprogramowania ściśle ze sobą powiązane służą tylko jednemu celowi – robot ma za zadanie zatrzymać lepką, ciemnoczerwoną ciecz w określonym obszarze działania. Kiedy czujniki wykryją, że płyn wypływa zbyt daleko, ramię gorączkowo wpycha go z powrotem na miejsce, pozostawiając smugi na ziemi i rozpryski na otaczających ścianach.

Tytuł instalacji „Can’t Help Myself” odnosi się do pozornie niekończącego się zadania robota polegającego na powstrzymaniu płynu. Robot nie jest w stanie powstrzymać się przed odgarnianiem, mimo że płyn ciągle sączy się na zewnątrz. Może to sugerować, że robot uwięziony jest w cyklu powtarzalnych zachowań, których w żaden sposób nie może kontrolować.

Praca Sun Yuan i Peng Yu interpretowana jest na różne sposoby. Niektórzy widzowie postrzegają to jako komentarz do postępującej automatyzacji świata i potencjalnych zagrożeń związanych ze sztuczną inteligencją. Inni postrzegają to jako metaforę ludzkiej natury i naszej własnej niezdolności do kontrolowania własnych impulsów. Prawda jest jednak inna.

Autorzy instalacji znani są z wykorzystywania czarnego humoru do poruszania kontrowersyjnych tematów, a niekończący się, powtarzalny taniec robota przedstawia absurdalne i syzyfowe spojrzenie na współczesne problemy związane z migracją i suwerennością. Krwawe ślady, które gromadzą się wokół ramienia maszyny, przywołują przemoc wynikającą z inwigilacji i pilnowania stref granicznych.

Te instynktowne skojarzenia zwracają uwagę na konsekwencje autorytaryzmu kierowanego programami politycznymi, które dążą do ustanowienia większej liczby granic między miejscami i kulturami oraz do coraz częstszego wykorzystanie technologii do monitorowania środowiska.

Prezydent Andrzej Duda, podczas jednego z radiowych wywiadów powiedział, że jest bardzo wysokie prawdopodobieństwo, że wybory, a wraz z nimi referendum dotyczące relokacji migrantów, odbędą się w październiku. Termin 15 października uznał za „bardzo ładną datę” i zwrócił uwagę, że Polacy nie przepadają za długimi kampaniami wyborczymi.

Dariusz Lachowski

Nie tak dawno, bo w maju tego roku, odbyły się wybory regionalne w południowoindyjskim stanie Karnataka, w którym władzę w ostatnim czasie sprawowała rządząca centralnie BJP (Indyjska Partia Ludowa). Na jej czele stoi premier Narendra Modi, który jest hinduskim nacjonalistą, a jego partia wielokrotnie krytykowana była za swoją politykę, która według niektórych dyskryminuje muzułmanów i inne grupy mniejszościowe.

W tegorocznych wyborach udało się jednak opozycyjnemu Kongresowi przechylić szalę zwycięstwa na swoją stronę i zapewnić sobie większość w stanowym zgromadzeniu. Mógłbym napisać – ot! regionalne wybory, jakich wiele, lecz tak nie jest. Karnataka to wyborcze laboratorium, a Kongres przetestował tam metody walki z BJP w chwilę przed zbliżającymi się dużymi krokami wyborami w regionach centralnych.

Partia Bharatiya Janata Party (BJP) pod przewodnictwem premiera Narendry Modi rządzi Indiami od 2014 roku. W 2014 roku BJP zdobyła większość miejsc w parlamencie i utworzyła rząd, a Narendra Modi został mianowany na stanowisko premiera. W 2019 roku partia BJP odniosła kolejne zwycięstwo wyborcze, co pozwoliło Modiemu kontynuować dalszą kadencję jako premier. Jego partia zaprzęga do walki politycznej w imię partykularnych interesów, całą machinę rządu centralnego, a osłabiona może zostać tylko, poprzez utratę kontroli na poziomie regionalnym, tak jak stało się to właśnie w Karnatace.

Odbijanie Indii z rąk Modiego – stan po stanie – jest podstawową misją Kongresu i ogólnie całej tamtejszej opozycji. Indyjska Partia Ludowa rozgrywa grę kartami wielkich idei: Wielkich Indii powstających z kolan i prawdziwej hinduskości nieskażonej innymi religiami. W Karnatace przegrali nie tylko dlatego, że jest to południe Indii, które moim zdaniem rządzi się zupełnie innymi prawami, ale przede wszystkim, że opozycja potrafiła zagrać przeciwko nim, posługując się kartami zawierającymi argumenty gospodarcze i to właśnie one okazały się skuteczniejsze niż 500 ziarenek ryżu.

Sterowanie emocjami wyborców, tworzenie konfliktów ideologicznych, a do tego manipulacja społeczna poprzez zakłamane media kształtujące opinię publiczną i rzutujące na wynik wyborów, przypomniały mi coś jeszcze. Wybory polityczne zawsze są pełne napięcia i zaangażowania, wzbudzają wśród wyborców skrajne emocje i angażują ich do działania. Podobne uczucia, według mnie, niesie ze sobą film Stanleya Kubricka „Mechaniczna pomarańcza”.

W roku 1971 tuż przed premierą film reklamowany był jako przygody młodzieńca zainteresowanego głównie gwałtem, skrajną przemocą i Beethovenem. Zarówno wybory jak i film Kubricka, dotykają różnych ideologii i przekonań. W Indiach podkreślają podziały ideologiczne, religijne i kulturowe, a w filmie główny bohater uwikłany jest w brutalne konflikty ideologiczne.

Alex jest młodym przestępcą i liderem gangu, którego życie i działania stanowią centralny punkt opowieści, to on dopuszczał się, szokujących aktów przemocy zachowując przy tym, mrożącą krew w żyłach obojętność wobec swoich ofiar. Jest tam taka scena gdy gwałcąc kobietę, wydziera się głośno i wykrzykuje słowa piosenki: „Singin’ in the Rain”. Wkrótce po premierze filmu, pojawiły się doniesienia o przypadkach naśladowania bohatera, okazało się, że filmowy antybohater znalazł naśladowców w prawdziwym życiu, niebaczących na to, jak odrażającą postacią był Alex DeLarge, potrafili wyrządzić bezbronnej kobiecie krzywdę, wyśpiewując tę samą piosenkę.

Film „Mechaniczna pomarańcza” to dystopijna satyra osadzona w przyszłości, w której rząd używa przemocy i warunkowania psychicznego, by kontrolować swoich obywateli. Porównałem ten film do BJP z powodu użycia przez partię przemocy i propagandy w celu uciszenia krytyków. Istnieją podobieństwa między BJP, a rządem w „Mechanicznej pomarańczy”. Oba używają przemocy i propagandy, aby kontrolować swoich obywateli. BJP to demokratycznie wybrany rząd, podczas gdy rząd w „Mechanicznej pomarańczy” to reżim totalitarny. Czy granica pomiędzy demokratycznie wybraną partią przemocy a reżimem jest wielka lub nie, decydują obywatele.

Rok temu, młoda dziewczynka o imieniu Max, zasłuchana w dźwięki „Running Up That Hill (A Deal With God)” Kate Bush, uratowała świat przed Vekną.

Dziś nic podobnego się nie wydarzy. Zbliżające się w tym roku jesienne wybory parlamentarne, mogą i zmienią w życiu Polaków wiele. Czy przyniosą oczekiwane zmiany i prawdziwą nadzieję na lepsze jutro, czy też może pozostawią kraj w stagnacji, odizolowany od innych demokratycznych społeczeństw, zależeć będzie od tego, czy obywatele staną do wyborów zjednoczeni.

Ataki na niezawisłość sądownictwa, ograniczanie wolności słowa, erozja norm demokratycznych takich jak trójpodział władzy i praworządność, a do tego korupcja nie mogą stać się normami w zdrowym państwie demokratycznym. Wówczas gdy odrzucimy wbijane w społeczeństwo kliny podziałów ideologicznych, religijnych i kulturowych, gdy małymi kroczkami w kolejnych województwach dojrzewać i budzić się będzie oddolna inicjatywa obywatelska, wtedy nadejdzie zmiana na lepsze.

Już dziś zaplanuj wzięcie udziału w marszu w samo południe 4 czerwca w Warszawie, manifestacji „przeciw drożyźnie, złodziejstwu i kłamstwu, za wolnymi wyborami i demokratyczną, europejską Polską”, pamiętając, że 4 czerwca przypadnie też 34. rocznica częściowo wolnych wyborów parlamentarnych z 1989 roku.

Cienkie, srebrne niteczki to nieomal niewidoczne motyle. Delikatnie trzepocząc kolorowymi skrzydełkami, powodują huragan na szczytach władzy, dają nadzieję, o którą tak ciężko w obecnych czasach. Wznoszą się, by nigdy nie opaść, nie utracić siły, istnieć, być i stawać się mądrzejszym. Srebrne niteczki, które… bowiem nie można ich kupić, nie można ich sprzedać, czy też oddać w ręce handlarza prawem, starca i szaleńca.

Moje kolejne miłości

Gdy skończyłem odsłuchiwanie płyty Melody Gardot zadałem sobie pytanie: czy można zakochać się kilka razy? I zadaję je za każdym razem gdy biorę do ręki nową płytę i delikatnie rozwijam ją z szeleszczącego papierka. Czy w miłość można zanurzać się za każdym razem na nowo?

W jednym z mądrzejszych programów muzycznych Polskiego Radia, jeszcze przed tymi Ważnymi Zmianami, jego redaktorzy zaśpiewali: krok po kroku, krok po kroczku najpiękniejsze w całym roczku idą święta, idą święta…

Kilka lat później wylądowałem w Chicago, a przyjaciele karpia pochowali się po kątach, wiele się zmieniło od tamtego czasu. Dziś będzie krótko, wiem jak jesteście zajęci wysyłaniem esemesowych życzeń świątecznych czy szalonymi slalomami pomiędzy sklepowymi półkami w poszukiwaniu dupereli, nikomu niepotrzebnych świątecznych prezentów. W tym wielkim kraju nawet święto państwowe Memorial Day, upamiętniające obywateli USA, którzy zginęli w trakcie odbywania służby wojskowej, zmieniono w ogólnokrajową celebrację nowej religii jaką stał się konsumpcjonizm.

Wśród nas żyją tacy którzy wierzą, że coś, kiedyś, gdzieś się wydarzyło i tacy, którzy w to nie wierzą. Pośród niezliczonej ilości pozostałych, obchodzących im tylko znane święta i rocznice, są tacy którzy wiedzą, że świadome odrzucenie tradycji i religii to przywilej obecnych czasów i kręgu kulturowego w którym przyszło nam żyć. Kontestacja tradycyjnych obrzędów dawniej oznaczała jednoznaczne wykluczenie ze wspólnoty prowadzące niejednokrotnie do śmierci.

Zanim usiądziecie przy obficie zastawionym świątecznym stole i po raz kolejny kłócąc się weźmiecie za mordę, ponownie dzieląc włos na czworo, zastanówcie się ile wypowiedzieliście słów, które nic nie znaczą? Mam do Was wielką prośbę, zwolnijcie nieco swój bieg za iluzorycznym szczęściem, zwolnijcie by ujrzeć majestat tego co nas otacza. Spójrzcie w oczy przyjaciół i nie szukajcie w nich winy ani religijnych lub politycznych różnic, bo ich tam nie ma. Dokładnie tak samo krwawimy i cierpimy z powodu naszych pragnień.

W tym wyjątkowych dla chrześcijan czasie, życzę Wam pokoju w sercach, byście mówili językiem miłości skupiając swe słowa na pokoju i porozumieniu. Pragnę byście przestali kopać doły i tworzyć wyimaginowane podziały. Bądźcie także uważni w tym co czynicie innym ludziom, bowiem nikt nie uczynił Was lepszymi od ludzi jakimi przecież i tak jesteście, mając swoje słabości, dobre i złe dni. Starajcie się być tolerancyjni i zrozumcie, że nie każdy mógł urodzić się w takiej rodzinie jak Wasza, nie każdy mógł urodzić się w kraju z którego pochodzicie, miejcie więc szacunek do bliźniego. Nie skazujcie na ostracyzm tych, którzy odżywiają się inaczej niż Wy, bowiem nie znacie dnia w którym jedna z chorób układu pokarmowego wyśle Was do szpitala. Życzę więc, w te święta, spokoju serca, dystansu do partyjnych programów i lepszego zrozumienia kazań, głoszonych przez krótko ostrzyżonych księży, szacunku do niepełnoletnich (gdyż to nie oni zawinili swoim wiekiem), a przede wszystkim, najgłębiej z serca Wszystkim Wam wysyłam słowa nawołujące do uważności, bo bez niej, matka Natura, zapomni o każdym z nas!

Polska diaspora w Chicago zakończyła 128. paradę 3-majową. Uczciła w ten sposób rocznicę ratyfikacji polskiej konstytucji z 3 maja 1791 roku. Konstytucji, która była i jest pierwszym tego rodzaju dokumentem w Europie i drugą na świecie zaraz po Konstytucji Stanów Zjednoczonych. To wydarzenie jest największą polską paradą poza granicami Polski.

Wielu polskich patriotów i uczniów szkół polskich bierze co roku udział w tej paradzie, dla nielicznej rzeszy ciekawskich, przechodniów i gapiów jest to dzień gdy wszyscy w Chicago jesteśmy Polakami. Tego dnia świadomie lub nie, na swój sposób opowiadamy o historii Polski, a także głośno, powinniśmy mówić o tym jak władza nie może obchodzić konstytucji. Gdy ucichną jazgoczące dźwięki wydobywające się z wolno przemieszczającej się kawalkady rydwanów, wracamy spokojnie do swoich domów i mieszkań. Następnego dnia zaczynamy planować letnią kanikułę, wyjazdy i wyloty do bliskich, do rodzin. Wśród wielu wakacyjnych planów są i te dotyczące odwiedzenia miejsca gdzie to wszystko się zaczęło np. Ellis Island – wyspy imigrantów.

Amerykańska emigracja datuje się na rok 1865, wtedy do tego kraju zaczęli napływać nowi Amerykanie. Jednakże nie każdemu imigrantowi pozwalano tu zostać. Wszyscy nowi przybysze z Europy byli najpierw gromadzeni na nowojorskiej Ellis Island, gdzie poddawano ich badaniom lekarskim. Jeżeli przeszli je pomyślnie, mogli pozostać i udać się do dowolnego miejsca w kraju. Tamta Ameryka potrzebowała imigrantów, ale też w zamian oczekiwała, że będą dumni ze swojego nowego kraju. Mieszanina ras i kultur dla wielu stanowiła problem: aby stać się pełnoprawnymi obywatelami Stanów Zjednoczonych, przybysze musieli nauczyć się języka angielskiego; oczekiwano też od nich szacunku dla flagi Stanów Zjednoczonych.

Imigranci polscy skupiali się wówczas w dwóch miejscach: stanie Illinois (zwłaszcza w Chicago i jego rzeźniach) oraz stanie Nowy Jork. Tamto życie nie było łatwe, zewsząd otaczali ich ludzie mówiący innym językiem, do tego dochodziły inne smaki potraw i przypraw. Imigranci przybywali głównie z przyczyn zarobkowych i do dziś Ameryka dla biednych Europejczyków pozostaje krajem szansy. W Ameryce obowiązywała wolność wyznaniowa, panowało liberalne prawo gospodarcze sprzyjające powstawaniu nowych firm i sklepów lecz przede wszystkim, nowych obywateli przyciągała wolność osobista oraz prawa wyborcze.

Wolność działała wówczas na wyobraźnię, podsycała ją i dawała nadzieję na przyszłość tak jak pokazał to na swoim obrazie „Wolność wiodąca lud na barykady” – Eugène’a Delacroix. To właśnie ta półnaga kobieta, zainspirowała francuskiego rzeźbiarza Frédérica Auguste’a Bartholdiego, autora Statuy Wolności, by swojej rzeźbie nadać rysy własnej matki, a ciało wzorować na ciele kochanki. Tak oto Francja przyczyniła się do powstania nieoficjalnego symbolu wolności, Nowego Jorku i Stanów Zjednoczonych.

Emma Lazarus urodziła się w lipcu 1849 roku w Nowym Jorku w bogatej rodzinie portugalskiego żyda sefardyjskiego, rodzinie której korzenie sięgały początków Nowego Jorku jeszcze za czasów gdy było ono brytyjskim miastem kolonialnym. Lazarus była poetką silnie zaangażowaną w działalność charytatywną na rzecz uchodźców. W roku 1883 poproszono ją o skomponowanie utworu poetyckiego w ramach Wystawy Funduszu Pożyczek Artystycznych dla Pomocy Funduszu Piedestału Bartholdi dla Statuy Wolności, na co wyraziła zgodę.

Słynny sonet, poetki żydowskiego pochodzenia Emmy Lazarus, przedstawia Statuę jako „Matkę Wygnańców”: symbol imigracji i możliwości – symboli związanych z dzisiejszym postrzeganiem Statuy Wolności. Po początkowej popularności sonet zniknął z pamięci publicznej. Dopiero w 1901 roku, 17 lat po śmierci Emmy, jej przyjaciółka Georgina Schuyler skrzyknęła przyjaciół i zawiązał ruch obywatelski by od nowa wskrzesić ideę utraconej pracy koleżanki. Jej wysiłek opłacił się i w 1903 roku słowa z sonetu zostały wypisane na tablicy i umieszczone na wewnętrznej ścianie cokołu Statuy Wolności.

Do dziś tablica ta, prezentowana jest w muzeum Statuy Wolności zlokalizowanym w jej podstawie. Warto o tym pamiętać, gdy głośne okrzyki dotyczące ustawy 447 zakłócają nam planowanie podróży do Nowego Jorku lub wtedy gdy niesłychanej wagi obowiązki uniemożliwiają pojawienie się na manifestacji polskości w Chicago.

D.J.L.

Piekło i niebo

Piekło i niebo będzie dziś tematem przewodnim. Z przyjemnością dla moich Czytelników, zanurzyłem się w ocean faktów, pewnych historii, zbiegów okoliczności i czasem mało oczywistych polskich powiązań.

Wielki Dzień to jedno z najstarszych i najważniejszych świąt chrześcijańskich upamiętniające historię zbawienia: mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Przed nami triduum paschalne. Czas zatrzymania, czas zastanowienia. Dziś pora podjąć decyzję, dokonać wyboru. Z ust wierzących wybrzmiewa modlitwa za pojednanie.

Muzyka qawwali to gatunek charakterystyczny dla Pakistanu, Bangladeszu oraz północnych Indii odwiecznie przypisany do mistycznego odłamu islamu – sufizmu. Qawwali łączy elementy perskiej i indyjskiej muzyki klasycznej oraz teksty chwalące Boga, proroka oraz sławiące życie świętych. Muzyka to miłość i wyjątkowe oddanie, a pewne tajniki wiary są możliwe do zgłębienia jedynie poprzez doświadczenie boskiej miłości.

Postępująca globalizacja, której nie można zatrzymać staroświeckimi obrządkami, sprawiła, że muzyka qawwali oprócz swego mistycznego i czysto religijnego przeznaczenia, zyskała funkcje świecką. Za popularyzację tej muzyki w świecie Zachodnim odpowiada, nieżyjący już Nusrat Fateh Ali Khan, mistrz gatunku, zapamiętany przede wszystkim dzięki współpracy z wieloma europejskimi i amerykańskimi muzykami.

Znawcy qawwali dowodzą, iż nie jest konieczne rozumienie wyśpiewanych słów dla osiągnięcia swoistego oświecenia, czyli, jak mówią sufi fana – rozpłynięcia się w Bogu. Do tego wystarczy muzyka, rytm i głos kantora. Martin Scorsese wyreżyserował film „Ostatnie kuszenie Chrystusa” w którym ścieżka dźwiękowa, przygotowana przez Petera Gabriela, stała się swoistym muzycznym opisem obrazów pojawiających się na ekranie. Kilka miesięcy po premierze filmu, Peter Gabriel powrócił do albumu i z płyty zawierającej ścieżkę dźwiękową stworzył niepodważalne arcydzieło, 8. w jego dorobku, bezprecedensowy album muzyczny „Pasja: Ostatnie kuszenie Chrystusa”, za który rok później, w 1990 otrzymał nagrodę Grammy.

Dzięki współpracy nad albumem „Passion: The Last Temptation of Christ” Petera Gabriela z Nusratem Fatehem Ali Khanem zrodził się utwór otwierający zatytułowany „The Feeling Begins”. Tak rozpoczynają się przeczucia, a właściwie szczególne potwierdzenie podejrzenia. Powraca więc czas zastanowienia. Pora podjąć decyzję i dokonać wyboru. Niech z ust wiernych zabrzmi modlitwa pojednania.

D.J.L.

Piekło i niebo będzie dziś tematem przewodnim. Wtorek skłania do słów o kulturze, a o nią dziś coraz trudniej, zarówno po jednej jak i po drugiej stronie Atlantyku. Z przyjemnością dla moich Czytelników, zanurzyłem się w ocean faktów, pewnych historii, zbiegów okoliczności i czasem mało oczywistych polskich powiązań.

Piekło i niebo w żadnym wypadku nie są jakimiś konkretnymi lokacjami geograficznymi. Są one pewnymi wymiarami naszego doświadczenia, które sobie przygotowujemy i tak, a nie inaczej, umówiliśmy się nazywać. Zdarza się, że w imię jakiegoś wyimaginowanego boga, który ma być lepszy, urządzamy piekło innym dlatego, że ich bóg jest gorszy. W imię słów wypowiadanych przez kapłanów, polityków lub głowy państwa, dręczymy ich bólem i cierpieniem. Postaram się zacząć od początku…

And I feel just like Jesus’ son – I czuję się jak syn Jezusa

Jego historie po raz pierwszy zostały wydane w latach dwudziestych. Dziś uważane są za pierwszą literacką wypowiedź narodu rosyjskiego na temat ciemnej, wstrętnej i gorzkiej rzeczywistości jaką przynosi wojna. Bardzo szybko zorientowano się, że jego opowiadania są czymś więcej niż tylko literackim opisem piekła wojny, okrutnej rzeczywistości dziejącej się tuż pod niebem. Książka została wycofana. Jej pierwsze wznowienie nastąpiło dopiero dwadzieścia lat po śmierci Stalina.

Isaac Babel, chłopak z Odessy, za namową Maksyma Gorkiego rozpoczął swoją karierę literacką i dołączył do słynnej czerwonej kawalerii. Przemoc, której stał się świadkiem, była w opozycji do łagodnej i pokojowej natury chłopaka. To można zaobserwować w jego opowiadaniach. W jednym z nich opisuje jak, by udowodnić żołnierzom, że jest godny ich koleżeństwa, by należeć do tej samej grupy, musi brutalnie zabić gęsi. Antysemityzm jest kolejnym ważnym tematem poruszanym w książce. Babel opisuje jak biali i czerwoni popełniają okropne okrucieństwa wobec Żydów.

Książki można spalić lub przestać je drukować lecz raz napisane i przeczytane żyją wiecznie. Okrucieństwa wojny w imię jakiegoś lepszego boga doprowadziły nie jeden naród na skraj przepaści. To rozumiemy wszyscy? Tak? Upewniam się tylko. Bo niby wszyscy wiemy też, że od szkół i nauczycieli zależy przyszłość narodu.

Po raz kolejny twierdzę, że edukacja stała się towarem, bardzo drogim towarem. Oświata, wychowanie w poczuciu miłości, nie tej fantastycznej ale do istoty ludzkiej, szacunku do praw natury i drugiego człowieka wydaje się, że dziś pozostaje passé. Jeżeli jest tak, że według badań Biblioteki Narodowej, co najmniej jedną książkę rocznie przeczytało jedynie 38 proc. Polaków, a w Ameryce w badaniach prowadzonych od 2012 r. że 74% Amerykanów przeczytało przynajmniej jedną książkę w ciągu ostatnich 12 miesięcy, to pewne skojarzenie nasuwa się samo. Rządzący tu i tam nie mają się o co martwić.

W sobotę 30 marca byłem uczestnikiem fenomenalnego koncertu Macieja Maleńczuka, po raz pierwszy występującego w Chicago. Skojarzenia daty i pewnych wydarzeń historycznych są jedynie luźno powiązanymi faktami.

30 marca 1611 roku, wycofując się i ukrywając na Kremlu po dzień wcześniej dokonanej rzezi, Polacy podpalili Moskwę. 30 marca 408 lat później na scenie Fundacji Kopernikowskiej Maciej Maleńczuk głośno i wyraźnie zaśpiewał „Vladimir, ni chuja!” Czy to przypadek? Podczas koncertu w Chicago zabrakło twardogłowych, reprezentujących jedynie słuszny nurt narracji historycznej znad Wisły. Bez chwili zastanowienia zrezygnowali z nieprzeciętnej okazji uczestniczenia w uczcie intelektualnej z bardzo polskich pobudek. Przypadek? Nie sądzę.

O sile przekazu utworów Maleńczuka stanowiła zawsze jego bezkompromisowość. Tym razem było podobnie. Muzyk, w akompaniamencie dwóch gitar akustycznych i wzmacniacza, samotny na scenie, zaśpiewał swoje największe przeboje, a co najważniejsze, zamienił się w konferansjera i zapowiadał siebie najlepiej ze wszystkich. Jestem pewien, że podczas koncertu artysta na scenie nie czuł się samotny. Obserwował jak kłębił się przed nim i falował tłum fanów stęsknionych za barwą jego głosu, spijających słowa z jego ust. Nie rozumiejących dlaczego, ale chełpiących się z pobytu tu i teraz, z kolejnej puszki piwa, jedynie w ten sposób potrafiących zrozumieć piękno i siłę tekstów.

To piękny przywilej móc uczestniczyć w tak historycznych wydarzeniach. Prosto z Polski, gdzieś pomiędzy południem, a północą miasta, spotkać kogoś, kto myśli podobnie i głośno ze sceny wypowiada prawdziwe, choć bolesne słowa.

D.J.L.

W roku 1966 utwór „Grek Zorba” ze zmieniającymi się tempami i złożonością rytmiczną stał się jedną z najbardziej ambitnych aranżacji w repertuarze TJB. Dla Herba Alperta i członków zespołu Tijuana Brass zajęło 17 godzin by doprowadzić utwór do momentu, który w pełni ich usatysfakcjonował. Pewnemu mordercy w Nowej Zelandii zajęło zaledwie 17 minut by pokazać światu jak daleko doszedł w swojej zdolności do bycia nieludzkim.

17-minutowy fragment filmu, transmitowany w wysokiej rozdzielczości z kamery zainstalowanej na hełmie napastnika, potrafił z pomocą odbiorców, szybciej złamać wszelkie internetowe reguły umieszczania treści w przestrzeni publicznej niż zareagowali na to cenzorzy mediów społecznościowych.

Dziś wielu znajomych wyraźnie ma problem nie tylko z kolorem skóry ale nawet z poglądami własnych przyjaciół, sąsiadów, rodziców, a co dopiero mówić ludzi o innym wyznaniu niż oni sami. Śpij, Alice. Kraina czarów zawsze wzywa desperatów.

D.J.L.

Gdy skończyłem odsłuchiwanie płyty Melody Gardot zadałem sobie pytanie: czy można zakochać się kilka razy? I zadaję je za każdym razem gdy biorę do ręki nową płytę i delikatnie rozwijam ją z szeleszczącego papierka. Czy w miłość można zanurzać się za każdym razem na nowo?

Melody Gardot to dziś 33 letnia amerykańska piosenkarka jazzowa, autorka piosenek, pianistka i gitarzystka. Śpiewa po angielsku i francusku, a wpływ na jej twórczość wywarli tacy muzycy bluesowi i jazzowi jak: Judy Garland, Janis Joplin, Miles Davis, Duke Elington, Stan Getz czy George Gershwin. Za to co robi i jak to robi, kilkukrotnie nominowana była do nagrody Grammy.

Gardot, jak wielu amerykańskich muzyków, zaczynała swą karierę od występów w piano barach. W Filadelfii, kiedy miała 18 lat jadąc rowerem została potrącona przez przejeżdżający na czerwonych światłach samochód SUV. Doznała neurologicznego urazu głowy, rdzenia kręgowego oraz złamania miednicy w dwóch miejscach. Przez rok musiała leżeć na plecach, zamknięta w szpitalu. W tym czasie musiała od początku uczyć się prostych zdań i wykonywania codziennych czynności takich jak mycie zębów i chodzenie. W tym miejscu zaczyna się prawdziwa historia.

Melody urodziła się w czasie, gdy walka o bycie sobą znaczyła wszystko. Przegranym stawało się, gdy nie miało się niczego wewnątrz siebie do zaprezentowania. Gardot nie musiała świecić gołym tyłkiem na stalowej kuli, prezentować wypadającego biustu podczas wykonywania hymnu lub podróżować do światowych kurortów by nakręcić videoclip do piosenki umpa umpa, wracając do tematu.

Po wypadku przez dłuższy czas pozostawała nadwrażliwa na światło i dźwięk, wymagało to od niej noszenia przeciwsłonecznych okularów niemalże przez większość czasu. W tym okresie cierpiała na problemy z pamięcią i nie potrafiła wejść w życie bez utraty poczucia czasu. Ból odczuwa do dziś.

Gardot podąża za naukami buddyzmu, a do tego jest kucharzem makrobiotycznym. Muzyka odegrała kluczową rolę w jej rehabilitacji i powrocie do zdrowia. Jest propagatorem muzykoterapii, odwiedza szpitale i uniwersytety. Podczas tych wizyt omawia korzyści płynące z takiej formy rehabilitacji. W roku 2012 w New Jersey stworzono program muzykoterapii nazwany jej imieniem.

Melody włada biegle językiem francuskim chociaż na co dzień posługuje się angielskim i słusznie uważa się za „obywatela świata”. Jeszcze gdy była małą dziewczynką, jej mama, która była fotografem i wiele podróżowała, zostawiała ją pod opieką babci, powojennej emigrantki z Polski. Babcia Melody Gardot znała język rosyjski i mówiła po polsku. Nauczyła wnuczkę wielu ciekawych wyrażeń o czym mógł przekonać się podczas wywiadu w programie Trzecim Polskiego Radia jeden z redaktorów gdy usłyszał „bo ci dam po dupie”. Gardot nie wstydzi się swego pochodzenia i często podczas koncertów wspomina babcię, tak jak miało to miejsce podczas koncert z 2009 zarejestrowanego na płycie „Life a FIP” w trakcie utworu „Over The Rainbow”.

Melody stała się moją kolejną muzyczną miłością. Wspominając jej słowa z jednego z wywiadów: „Naprawdę mam nadzieję, że życie nigdy nie będzie zbyt wygodne, ponieważ uważam, że cała sztuka musi pochodzić z cierpienia” zastanawiam się, czy moje cierpienie rosnące wraz z kolejnymi muzycznymi miłościami, które spotykam na swojej drodze, doprowadzi mnie do takiego poziomu dyskomfortu, że stworzę coś w czym sam się zakocham?

Z głębi serca życzę wszystkim Czytelnikom:
niezbyt wygodnego życia!

Tu i ówdzie słyszę głosy, że do granicy ze Stanami Zjednoczonymi zbliżają się bandyci i kryminaliści. Mam wrażenie, że tych jest już tu pod dostatkiem i nie są kolorowi.

28 sierpnia 1955 r. ciało czternastoletniego chłopca o imieniu Emmett Till zostało odkryte w rzece Tallahatchie w Mississippi. Ciało zostało okropnie okaleczone, zanim je zatopiono. Była to bezsensowna i okrutna zbrodnia na tle rasistowskim.

To jeden z lepszych teledysków jakie obejrzałem w ostatnim czasie. Byłem wzruszony, poruszony i poczułem ból. Nawet w 2018 roku rasizm wciąż istnieje. Drobne przestępstwa na tle rasowym wciąż mają miejsce i jest to strasznie smutne. Na większą skalę wciąż istnieją zbrodnie z nienawiści, które opierają się na różnicach wynikających z rasy, religii, seksualności czy niepełnosprawności. Dyskryminacja wciąż istnieje, powodując popełnianie bezsensownych, ohydnych mordów.

Melody Gardot śpiewa w tej piosence: „Wierzę w świat, do którego wszyscy należymy”.

Jeśli zapytasz drzewo: Jak się czujesz? – przykładając swoją uwagę do tego, że to ono rozprzestrzenia swój zapach i sprawia, że inni ludzie obok Ciebie są szczęśliwi, to ja nie sądzę, by drzewo tak na to patrzyło. Świat, który istnieje obok nas będzie istniał gdy nas nie będzie. Twój sposób patrzenia pozostaje jedynie Twoim sposobem widzenia otaczającego Cię świata i niczym więcej.

Święto Dziękczynienia – Thanksgiving

Fenomen Święta Dziękczynienia nazywanego również Dniem Dziękczynienia (ang. Thanksgiving Day lub Thanksgiving), zadziwiał mnie od pierwszego roku spędzonego w Stanach Zjednoczonych. Święto to obchodzone jest w U.S.A. w czwarty czwartek listopada, a w Kanadzie w drugi poniedziałek października jako pamiątka pierwszego Dziękczynienia członków kolonii Plymouth w 1621 roku.