Cmentarz w Newark-on-Trent jest jedną z największych polskich nekropolii w Wielkiej Brytanii (łącznie 440 pochowanych Polaków), a także największym polskim cmentarzem lotniczym na świecie. Spoczywa na nim łącznie 353 lotników Polskich Sił Powietrznych (w tym 8 zmarłych w trakcie służby w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia).
Poza lotnikami na cmentarzu pochowano trzech prezydentów RP na uchodźctwie, sześć ofiar katastrofy gibraltarskiej (Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski został ekshumowany 13 września 1993 r. na Wawel) oraz 45 żołnierzy armii, których gros stanowią spadochroniarze.
W Newark-on-Trent leży również ok. 130 żołnierzy Wspólnoty Brytyjskiej. Trzech spoczywających niegdyś w Newark-on-Trent polskich lotników zostało przeniesionych do prywatnych grobów: kpr. naw. Jan Bychowski z 300 dywizjonu (poległy nocą z 22 na 23 maja 1944 r., ekshumowany 24 kwietnia 1974 r.), szer. ucz. pil. Edmund Rewers z 16 SFTS w Newton (poległy 19 września 1942 r., ekshumowany 16 listopada 1949 r.) oraz ppor. bomb. Michał Wiśniewski z 1662 HCU w Blyton (poległy nocą z 11 na 12 listopada 1944 r., ekshumowany 24 stycznia 1964 r.).
Pierwsze groby polskich lotników na cmentarzu pojawiły się w październiku 1940 r. Z upływem czasu mogił robiło się coraz więcej, aż w końcu zapadła decyzja, by cmentarz otrzymał miano Cmentarza Lotników Polskich.
Uroczystość poświęcenia dużego krzyża stojącego w centralnym punkcie miała miejsce 15 lipca 1941 r. Na krzyżu umieszczono tablicę z cytatem z Pisma Świętego:
"Toczyłem dobry bój, zawodu dokonałem, wiarym dochował",
a poniżej napis "Za wolność".
Odsłaniającym był Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski, zaś błogosławieństwa udzielał ks. bp. Józef Gawlina.
Na cmentarzu znajdują się groby przede wszystkim lotników z jednostek bombowych:
300 Dywizjonu "Ziemi Mazowieckiej",
301 Dywizjonu "Ziemi Pomorskiej",
304 Dywizjonu "Ziemi Śląskiej" oraz
305 Dywizjonu "Ziemi Wielkopolskiej".
Sporą część stanowią również lotnicy z jednostek szkolnych, głównie jednostki szkolenia bojowego 18 OTU w Bramcote (potem Finningley), polskiej szkoły pilotażu podstawowego 16 SFTS w Newton oraz jednostki przeszkalania na sprzęt ciężki 1662 HCU stacjonującej w Blyton. Spacerując alejkami cmentarza spotkać można także pojedyncze groby lotników z polskich dywizjonów myśliwskich oraz brytyjskich squadronów.
Po 1947 r. w Newark-on-Trent chować zaczęto także weteranów Polskich Sił Powietrznych zmarłych w cywilu, już po wojnie.
W sekcji tej, zwanej sekcją Stowarzyszenia Lotników Polskich, spoczęło dotychczas 36 lotników (stan na grudzień 2009 r.).
Wśród tych najbardziej znanych są: mjr Roman Czerniawski (pilot i równocześnie jeden z najbardziej zasłużonych oficerów polskiego wywiadu), płk Wacław Makowski (pierwszy dowódca 300 Dywizjonu Bombowego "Ziemi Mazowieckiej"), gen. bryg. Aleksander Gabszewicz (as i dowódca I oraz II Skrzydła Myśliwskiego) oraz kpt. Józef Jeka (as i dowódca 306 Dywizjonu Myśliwskiego "Toruńskiego").
Tutaj znajdziesz pełną listę pochowanych na cmentarzu lotników
Poza lotnikami na cmentarzu spoczęły polskie ofiary katastrofy gibraltarskiej (cztery osoby) oraz trzej prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej na emigracji.
Na cmentarzu spoczywa również 45 żołnierzy i oficerów armii, służących w 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej, 16 Samodzielnej Brygadzie Pancernej, 1 Brygadzie Strzelców, 10 pułku dragonów oraz w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia (Polish Resettlement Corps - PRC).
Każdego roku w ostatnią niedzielę października, odbywają sie na Cmentarzu w Newark uroczystości zaduszne, przy udziale żyjących kombatantów i ich rodzin, przedstawicieli z Polski oraz władz miasta.
(af) thefad.pl
