Christoph Hasselbach, Matthias von Hein
Wkroczenie rosyjskich wojsk do Donbasu udaremniło wieloletnie wysiłki Niemiec w zakresie mediacji. Co może teraz osiągnąć niemiecka dyplomacja? ANALIZA
Polityka Niemiec wobec Rosji legła w gruzach.
Polityka, która opierała się na dialogu, podczas gdy prezydent Putin tworzy teraz fakty - fakty militarne. Ukraińsko-rosyjskie porozumienie mińskie, które zostało wynegocjowane przy znacznej mediacji Niemiec, "Putin rozerwał na strzępy", jak powiedziała amerykańska ambasador przy ONZ Linda Thomas-Greenfield na nadzwyczajnym posiedzeniu Rady Bezpieczeństwa.
"The Minsk Agreements were dead long before yesterday's recognition of the people's republics of Donbass." The President answered journalists' questions https://t.co/c41e8yOPdm pic.twitter.com/neSIVX2Fxj
— President of Russia (@KremlinRussia_E) February 22, 2022
Porozumienie mińskie jest "istotnym elementem niemieckiej polityki wobec Rosji" - powiedział w wywiadzie dla Deutsche Welle Thomas Kunze, szef moskiewskiego biura Fundacji Konrada Adenauera, związanej z CDU. - Niemcy, poprzednia kanclerz i obecny kanclerz czynili usilne starania, by wdrożyć postanowienia z Mińska. Teraz, po decyzji Rosji, nie jest to już możliwe - dodaje ekspert.
Niemieckie rządy wszystkich opcji wielokrotnie powtarzały: użycie wojska nie jest rozwiązaniem. Dla Putina jest. Podobnie jak aneksja ukraińskiego półwyspu Krym w 2014 r., która była operacją wojskową.
Zmieniona sytuacja na świecie
Johannes Varwick, ekspert ds. polityki zagranicznej z Uniwersytetu w Halle, uważa, że ludzie w Niemczech długo nie zdawali sobie sprawy z tego, że Putin „na poważnie kwestionuje istnienie Ukrainy jako suwerennego państwa". A to, „oczywiście, nie stanowi już podstawy do negocjacji, z której można by wyprowadzić równowagę interesów. Pod tym względem sytuacja już się zmieniła i świat naprawdę wygląda dziś inaczej niż wczoraj".
Niemiecka dyplomacja jest więc w tej chwili bezradna, ponieważ obowiązują ją żelazne zasady, które dla Putina nic nie znaczą.
We wtorek (22.02.2022) kanclerz Scholz przypomniał o zasadach nienaruszalności i niezmienności granic. Na tych zasadach opiera się cały powojenny porządek. Można tu mówić o podstawowym problemie zrozumienia, a także o bardzo różnych interpretacjach historii: Po okresie hitleryzmu i wywołanej przez nich wojnie światowej Niemcy rozpoczęły politykę niestosowania przemocy. Z kolei Putin postrzegał rozpad Związku Radzieckiego jako tragedię, którą chciałby częściowo odwrócić, nawet przy użyciu siły.
Wzajemne zależności
Niechęć Niemiec ma jednak także konkretne przyczyny ekonomiczne. Niemcy są bardzo uzależnione od rosyjskich dostaw energii. Pozyskują z Rosji ponad 40% ropy naftowej i ponad połowę gazu ziemnego.
- Rosja zamierza kontynuować nieprzerwane dostawy (gazu ziemnego) na rynki światowe - uspokajał we wtorek zachodnich klientów Władimir Putin. Jeśli będzie chciał, złamanie prawa międzynarodowego nie zmieni nic w kwestii niezawodności rosyjskich dostaw. Zależność ta istnieje również w drugą stronę: Rosja pilnie potrzebuje niemieckich i europejskich płatności i inwestycji.
Jeszcze przed wkroczeniem wojsk rosyjskich do Donbasu na niemiecki rząd wywierano ogromną presję, aby nie uruchamiał nowego bałtyckiego gazociągu Nord Stream 2. Prezydent USA Joe Biden powiedział niedawno na wspólnej konferencji prasowej z kanclerzem Niemiec Olafem Scholzem w Waszyngtonie, że inwazja oznaczałaby koniec rurociągu.
Scholz stał z boku i ani nie potwierdził, ani nie zaprzeczył. - Dzisiaj sytuacja jest zasadniczo inna - powiedział we wtorek w Berlinie, zawieszając proces certyfikacji projektu Nord Stream 2.
Ceny gazu i benzyny w Niemczech już od miesięcy gwałtownie rosną, co uderza w konsumentów. Minister gospodarki Robert Habeck z Partii Zielonych przygotowuje ludność na nowe obciążenia: - Chcę jeszcze raz podkreślić, że wojna napędza ceny - powiedział. Presja polityki wewnętrznej prawdopodobnie ograniczy zakres nowych sankcji.
Ostrożne wypowiedzi Berlina
Wyjaśnia to również, dlaczego niemiecki ton wobec Rosji nadal brzmi umiarkowanie, zwłaszcza w SPD, do której należy kanclerz Olaf Scholz. Nils Schmid, rzecznik klubu parlamentarnego SPD ds. polityki zagranicznej, powiedział dziennikarzom Bayerischer Rundfunk, że dyplomatyczne rozwiązanie staje się coraz trudniejsze. Rosja wysadziła w powietrze jedyne jeszcze istniejące ramy negocjacji wokół wschodniej Ukrainy. - Mimo to, powinniśmy spróbować przedyskutować z Rosjanami parametry porozumienia mińskiego - zaznaczył polityk SPD.
Omid Nouripour, lider Partii Zielonych i ekspert ds. polityki zagranicznej, nadal popiera deeskalację. - Tak, Niemcy będą dążyć do wprowadzenia kolejnych pakietów sankcji. Nie wszystko można wyłożyć na stół od razu. Musimy krok po kroku przyglądać się temu, co robi strona rosyjska - wyjaśnił w radiu RBB.
Politycy opozycyjnych chrześcijańskich demokratów są bardziej stanowczy. Jürgen Hardt, rzecznik klubu poselskiego CDU/CSU ds. polityki zagranicznej, zdaje się żałować, że Rosja dość lekko potraktowała aneksję Krymu. - Inaczej niż w 2014 r., po aneksji Krymu i destabilizacji wschodniej Ukrainy przez Rosję, musimy teraz prowadzić jednoznacznie twardą i szybką politykę sankcji - mówi polityk CDU. - Jeśli Zachód nie przejdzie tego testu, w Europie zapanuje trwały rozdźwięk.
Ekspert ds. polityki zagranicznej Varwick również popiera dalsze sankcje. Ostrzega, by nie oczekiwać zbyt wiele. - Determinacja (Putina) jest ogromna, a możliwości wpływu niewielkie." Putin bardzo dokładnie skalkulował ryzyko.
Potrzeba cierpliwości
Nie wiadomo, co jeszcze pozostaje niemieckiej dyplomacji poza sankcjami gospodarczymi.
- W tej fazie, oprócz wstępnych sankcji, ważne jest, aby zapobiec dalszej eskalacji, a tym samym kolejnej katastrofie. Wszystkie nasze wysiłki dyplomatyczne są ukierunkowane na ten cel - oświadczył kanclerz Scholz. Nie wyjaśnił, w jaki sposób zamierza to robić.
Mimo wszystko Scholz powiedział, że on i prezydent Francji Emmanuel Macron obstają przy formacie normandzkim. W tej rundzie szefowie państw i rządów Rosji, Ukrainy oraz - w roli mediatorów - Niemiec i Francji wynegocjowali w 2015 roku rozwiązanie pokojowe dla wschodniej Ukrainy.
Czy to jest jeszcze realne? Johannes Varwick widzi na to szanse dopiero w dłuższej perspektywie. Jego zdaniem "nie możemy teraz chować głowy w piasek i mówić: teraz się nie udało i musimy poddać się wydarzeniom". Jak dodaje, trzeba wytrwale dążyć do osiągnięcia tego celu, w tym także do wykorzystania formatu normandzkiego. - To nie stanie się jutro, może nawet nie pojutrze. Nadejdzie jednak dzień, w którym znów trzeba będzie odwołać się do dyplomacji. I powinniśmy się do tego przygotować już teraz - podkreśla.
Thomas Kunze z Fundacji Konrada Adenauera w Moskwie zaznacza, że porozumienie mińskie jest w rozsypce. Ale "polityka Niemiec wobec Rosji nie składa się wyłącznie z polityki zagranicznej". Istnieje ogromna liczba związków z Rosją, w społeczeństwie obywatelskim, między Kościołami, w nauce, w dziedzinie kultury. - Tutaj nie mamy do czynienia z gruzami i nie wolno nam do tego dopuścić - podkreśla ekspert.
REDAKCJA POLECA
