Czy w prawie oświatowym istnieje pojęcie odpowiedzialności zbiorowej wśród uczniów? Czy można wymagać od uczniów, którzy widząc bójkę pomiędzy kolegami odchodzą od tego miejsca aby rozwiązywali problemy bez udziału nauczycieli? Czy uczniowie powinni informować nauczyciela o występowaniu sytuacji konfliktowych między sobą?
Odpowiedź:
W przepisach oświatowych nie funkcjonuje pojęcie odpowiedzialności zbiorowej uczniów. Nie ma więc podstaw prawnych do karania wszystkich uczniów w klasie, jeśli nauczyciel nie może ustalić osób winnych niewłaściwego zachowania.
Uzasadnienie:
W ustawie – Prawo oświatowe, a także w innych przepisach powszechnego prawa nie istnieje przepis pozwalający na zbiorowe karanie uczniów za przewinienia czy też za nieprzestrzeganie przepisów statutu szkoły. Co do zasady odpowiedzialność za naruszenie przepisów statutu szkoły jak i innych przepisów powszechnie obowiązujących ponoszą wyłącznie konkretni uczniowie, którzy dopuścili się niewłaściwego zachowania.
Należy mieć na względzie, że przepisy statutu szkoły powinny określać m.in. prawa i obowiązki uczniów, w tym przypadki, w których uczeń może zostać skreślony z listy uczniów, a także tryb składania skarg w przypadku naruszenia praw ucznia, a także rodzaje kar stosowanych wobec uczniów oraz tryb odwoływania się od kary. W statucie szkoły powinny zostać również określone obowiązki ucznia, w tym obowiązki w zakresie właściwego zachowania wobec nauczycieli i innych pracowników szkoły oraz uczniów.
Już z analizy tych przepisów ustawy - Prawo oświatowe wynika, że karze podlegać powinni uczniowie, którzy naruszyli przepisy statutu - np. naruszyli obowiązki w zakresie właściwego zachowania się uczniów.
Nauczyciel może stosować wobec uczniów wyłącznie takie kary, jakie zostały przewidziane w statucie szkoły. Poza tym kara może być stosowana wyłącznie w przypadkach naruszenia obowiązków uczniów wynikających ze statutu. Jeśli uczniowie są tylko świadkami niewłaściwego zachowania, to trudno przypisać im jakiekolwiek naruszenie przepisów statutu. Zatem nie mogą zostać ukarani za to, że nie powiadomili nauczycieli o niewłaściwym zachowaniu innych uczniów. Nie istnieje bowiem obowiązek informowania nauczycieli o niewłaściwym zachowaniu innych uczniów. Tym bardziej nie można wymagać by uczniowie rozdzielali bijących się uczniów i rozwiązywali konflikty innych uczniów. Jest to rola nauczycieli, a nie uczniów. Nietrudno sobie wyobrazić, że kilku uczniów chcąc rozdzielić bijących włączyła się do bójki, która następnie eskalowała. Wtedy z pewnością wszyscy uczniowie biorący udział w bójce mogliby zostać ukarani. Między innymi dlatego nie można wymagać by uczniowie rozdzielali bijących się uczniów. Z pewnością zatem, nierozdzielenie bijących się uczniów nie może stanowić podstawy do ukarania ucznia.
Zastosowanie odpowiedzialności zbiorowej spowoduje naruszenie praw uczniów, karze bowiem podlegaliby zarówno uczniowie naruszający obowiązki jak i uczniowie zachowujący się właściwie, a nawet uczniowie, którzy w tym dniu byli nieobecni w szkole. Zastosowanie kary zbiorowej, nie tylko nie ma podstaw prawnych w statucie szkoły jak i w przepisach oświatowych, ale może być odbierana przez uczniów jako wysoce niesprawiedliwa.
W kontekście powyższych wyjaśnień, w mojej ocenie nauczyciel nie powinien karać wszystkich uczniów, a jedynie tych, którzy dopuścili się niewłaściwego zachowania, łamiącego przepisy statutu szkoły. Rolą nauczyciela jest wyjaśnienie sprawy i ukaranie wyłącznie winnych uczniów.
Zapamiętaj!
Nie ma podstaw do stosowania odpowiedzialności zbiorowej wobec uczniów.
Podstawa prawna
- Ustawa z 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r. poz. 996 ze zm.) - art. 98 i 99.
Ekspert Portalu Oświatowego
www.PortalOswiatowy.pl
