Pluskwa domowa (po angilelsku bed bug), to wyjątkowo uciążliwy owad z rodziny pluskwowatych. Żywi się krwią zwierząt ciepłokrwistych, w tym człowieka. Była prawie wytępiona w krajach rozwiniętych (z użyciem DDT), ale współcześnie obserwowany jest jej powrót. Potrafi być uciążliwa w warunkach domowych, często poprzez aktywność nocą w łóżkach a zapluskwione mieszkanie to prawdziwa gehenna dla jego mieszkańców.
Wygląd pluskwy
Jest owadem niewielkim, około 4-6 mm długości, i około 3 mm szerokości. Posiada czerwonobrunatne, silnie spłaszczone, owalne ciało zwężające się ku przodowi. Gnieździ się w pomieszczeniach, najczęściej w meblach tapicerowanych, pod boazerią lub tapetami. Jest pasożytem, posiada narządy gębowe typu kłująco-ssącego, żywi się krwią ssaków (w tym człowieka).
Miejsca grupowania pluskwy
Można natknąć się na nie w pęknięciach, wąskich otworach, zagięciach materiału, szwach, obszyciach zamków błyskawicznych, meblach, gniazdkach elektrycznych, książkach, za listwami podłogowymi, obrazami, tapetą, na zasłonach oraz pod dywanem czy wykładziną. Grupy będą potencjalnie w każdym miejscu ciasnym lub ciemnym w łóżku i w promieniu 3 m wokół łóżka. Pojedyncze osobniki są widziane w odleglejszych miejscach. Bardzo często spotykane są w hotelach skąd wędrują dalej w bagażu. Tak naprawdę lista możliwych miejsc ich przebywania jest nieograniczona.
Pożywienie pluskiew
Żywią się krwią organizmów stałocieplnych, głównie Homo sapiens sapiens. Nie są przystosowane do przebywania na ofierze ani do radzenia sobie z gęstym owłosieniem, dlatego przebywają blisko nas – ale nie na nas. Podchodzą do ofiary wyłącznie w celu napełnienia się wybierając miejsca odkryte lub nieowłosione w pierwszej kolejności. Nie rozdrapują rany tak jak pchły gdyż nie mają szczęk tylko dyskretnie wkłuwają się pod skórę. Ukłucia zwykle nie czuć tylko drobne pieczenie po jakimś czasie. Zaspokojenie potrzeb trwa zwykle kilka minut, potem niezwłocznie oddalają się i ukrywają. Żywicieli lokalizują termicznie, po zapachu oraz również, prawdopodobnie, przez detekcję dwutlenku węgla wydzielanego przez ofiarę.
Pora aktywności i miejsca
Z ukrycia wychodzą najczęściej w nocy by uniknąć wykrycia lecz pojedyncze osobniki można spotkać także, w rzadkich przypadkach, za dnia gdy doskwiera im głód lub gdy populacja jest już bardzo liczna. Najaktywniejsze są w czasie naszego snu. Ataki koncentrują w miejscu gdzie śpimy, czytamy lub oglądamy telewizję w nocy stąd czasami spotkać można ich potoczną nazwę: Pluskwy łóżkowe.
Pluskwy – rozmnażanie
Pluskwy, larwy pluskiew (nimfy), skóry (wylinki) i jaja pluskiew widoczne na zdjęciu powyżej. Duża pluskwa w środku kadru ma wydłużony odwłok po napełnieniu. Samica składa od 2 do 3 jaj dziennie (kilkaset w ciągu życia). W przy sprzyjających warunkach egzystencji (pożywienie, temperatura) żyją ponad 300 dni. Przy spadku temperatury do 16 i mniej st. C. potrafią wprowadzić się w stan długiej hibernacji.
Pluskwy domowe – właściwości
Nie posiadają skrzydeł. Są bardzo płaskie i wytrzymałe – ciężar ciała ludzkiego przyłożony do nich na dywanie czy sofie spowoduje tylko ich unieruchomienie. Pękają dopiero w uścisku pomiędzy dwoma twardymi i płaskimi powierzchniami. Gdy nie są napełnione bardzo szybko się poruszają w stosunku do swojej wielkości (nawet 3 cm/sek.). Doskonale wspinają się po ścianach i sufitach. Zaobserwowaliśmy, że preferują powierzchnie pionowe i odwrócone, prawdopodobnie ze względu na swoje bezpieczeństwo. Gorzej radzą sobie z tkaninami włochatymi – im dłuższe, miększe i gęstsze włoski – tym wolniej się poruszają (np. włochate wykładziny, włochate narzuty). Upadek z większej wysokości nie powoduje żadnych uszkodzeń – mały odsetek populacji pluskwy odrywa się od sufitu po namierzeniu ofiary dokładnie pod nimi.
Pluskwy – Grupowanie
Pluskwy nie żyją w stadzie, nie zakładają gniazd – skupiają się w grupy zachęcone zapachem towarzyszy, który świadczy o korzystnych warunkach do ukrywania i rozmarzania się. Są owadami społecznymi. Takich grup może być w jednym pomieszczeniu nawet kilkanaście nie licząc innych pojedynczych osobników.
W normalnych warunkach nie spotyka się tak licznej i zwartej grupy jak na zdjęciu, którą można wziąć za gniazdo pluskiew. Z takiej liczby pluskiew powstało by minimum kilka grup. Zdjęcie powyżej powstało w warunkach laboratoryjnych.
Pluskwy i ich wpływ na zdrowie
Nie stwierdzono faktu przenoszenia infekcji przez pluskwy. Substancje wytwarzane przez te owady mają właściwości antybakteryjne oraz cienki narząd kujący jest utrzymywany w czystości.
Gorszy wpływ na zdrowie człowieka mają stosowane często do walki z nimi środki chemiczne. Producenci preparatów przeciwko szkodnikom zalecają zwiększenie dawki w wypadku stosowania ich przeciwko pluskwom domowym, a i tak efekty końcowe są mizerne. Coraz częściej ekipy uciekają się do stosowania środków rolniczych i przemysłowych z najwyższych grup toksyczności, które nie wolno stosować w budynkach mieszkalnych. Świadczy to o pewnej desperacji wobec odporności pluskiew. Zaobserwowaliśmy natychmiastowe znieruchomienie pluskiew w wypadku zastosowania środków działających na układ oddechowy i ponowną aktywność po około 5-10 minutach od wyparowania chemikaliów. Prawdopodobnie potrafią zamknąć drogi oddechowe i korzystać z rezerw tlenu do przetrwania. Środki kontaktowe działają również generalnie słabo – najlepiej bezpośrednio w potencjalne miejsca ich przebywania. To domownicy są najbardziej narażenia na działanie insektycydów (w szczególności dzieci oraz zwierzęta domowe).
PLUSKWY: MITY
Mit: Pluskwy pochodzą z brudu
Nie lubią brudu. Preferują czystość i czyste powierzchnie do poruszania się. Para haczyków na końcu odnóża nie pomaga przy przejściu po warstwie luźnego brudu. Sprawdza się doskonale na pionowych i odwróconych powierzchniach gdzie nie gromadzi się kurz.
Mit: Pluskiew nie można zobaczyć
Trudno dostrzec jaja (1 mm) i nimfy pierwszych stadiów (1,5 mm). Dorosłe osobniki łatwo dostrzec (5,5 mm i brązowy kolor).
Mit: Pluskwy skaczą lub latają
Nigdy nie skakały a ich skrzydła zanikły w wyniku ewolucji miliony lat temu.
Mit: Liście orzecha włoskiego odstraszają pluskwy
Możliwe, że w jakimś stopniu odstraszają jednak nie zostało to potwierdzone. Ludzie często kładą liście orzecha włoskiego pod łóżkiem, biorąc pod uwagę fakt, że procentowo najwięcej pluskiew będzie w materacu czy łóżku – mamy sekwencję: liście-pluskwy-my. Czyli pluskwy znajdują się pomiędzy nami a liśćmi. Może lepsze rezultaty przyniosło by położenie liści orzecha na łóżku? – czyli sekwencja: pluskwy-liście-my?
Mit: Pluskwy nie lubią zapachu octu
Możliwe, że boją się zapachu podobnego do octu – kwasu mrówkowego – oznaczać może niebezpieczną dla pluskiew obecność mrówek. Kwas octowy jest żrący – wdychanie go może podrażnić układ oddechowy człowieka.
Mit: Pluskwy nie wychodzą przy świetle
Wychodzą, ale czują się wtedy zagrożone. Światło nie przeszkadza im fizycznie tylko instynktownie boją się odkrycia. Głodne lub w dużej ilości przezwyciężają lęk i wychodzą nawet w środku dnia.
Mit: Pluskwy dostały się do mieszkania z nowym łóżkiem czy materacem
W normalnych warunkach niemożliwe. By znalazły się tam pluskwy takie łóżko czy materac musi mieć bliski kontakt z używanymi meblami przez jakiś okres czasu. Inną możliwością jest transport łóżek używanych i nowych tą samą ciężarówką w niewielkim odstępie czasu. Pluskiew nie znajdzie się w fabryce mebli, hurtowni czy sklepie z nowymi meblami.
Mit: Liście fasolki szparagowej zatrzymują pluskwy
Możliwe, że do zatrzymania ale nie do powstrzymania. Bułgarscy chłopi stosowali taktykę rozkładania tych liści na podłodze wokół posłania. Zakładała ona, że po przebudzeniu trzeba było owe liście szybko zebrać i wrzucić do ognia. Metoda działała najlepiej na pełne owady oddalające się po posiłku – gdyż takie najbardziej grzęzły wśród włosków liści. Nie zatrzymywała jednak owadów całkowicie oraz nie działała na owady pozostające w łóżku czy posłaniu.
Mit: Pluskwy kąsają tuż przed świtem
Tak – ale nie wyłącznie. Częściej kąsają w środku nocy gdy jest najciemniej. Czasem kąsają przy oglądaniu telewizji i czytaniu książki wieczorem. W przypadku dużej ilości pluskiew wystarczy poleżeć nieruchomo przez 5-10 minut po zgaszeniu światła i może się zdarzyć, że podejdą najbardziej niecierpliwe osobniki.
Mit: Okresowe rozmnażanie pluskiew
Spotyka się czasem twierdzenia, że pluskwy atakują najbardziej w tkzw. okresach rozmnażania. Czas okresu jest podawany różnie: od marca do maja lub od kwietnia do czerwca. Ten mit bazuje na podaniach ludowych z dawnych okresów gdy pluskwy były powszechne. Wtedy też temperatura w lokalach i chatach drastycznie spadała na okres zimnych miesięcy za sprawą niewydolnych, punktowych systemów grzewczych i braku izolacji w budynkach. Powodowało to spowolnienie rozwoju pluskiew i ich procesów. W przypadku szczególnie niskich temperatur (poniżej 16 st.C) pluskwy hibernowały. Rezultatem był drastyczny spadek częstotliwości ataków. I rzeczywiście intensywniejszy rozwój przypadał na miesiące ciepłe, gdy ataki znów się, na powrót, nasilały.
Nie sprawdza się to we współczesnych czasach. W okresie grzewczym zimo jest zwykle wyłącznie na zewnątrz – wewnątrz panuje stała temperatura 18-22 st.C. Warunki do rozwoju i rozmnażania pluskiew są dobre przez cały rok. Pluskwy domowe nie rozróżniają pór roku tylko warunki panujące w pomieszczeniu i to do nich się dostosowują.
Mit: Pluskwy bez jedzenia hibernują nawet rok, dwa lata
Hibernują – ale w niższych temperaturach – poniżej 16 st.C. – tylko nie wiadomo czy aż rok czy dwa. W temperaturze pokojowej gdy nie mają dostępu do pożywienia ograniczają aktywność do minimum. W warunkach takich mogą obejść się bez pożywienia kilka miesięcy.
Mit: Pluskwy żyją wiele lat
Żyją około rok w normalnych warunkach w temperaturze pokojowej. Możliwe, że w jaskiniach gdy ludzie czy nietoperze pojawiali się okresowo – pluskwy hibernowały długi czas w oczekiwaniu na żywicieli. W ten sposób okres ich życia mógł ulec wydłużeniu.
Mit: Pluskwy opanowały całe mieszkanie
Na szczęście nie. Opanowują stopniowo pomieszczenia sypialne. Czasem mogą znaleźć się w sofie czy fotelu, w którym czytamy lub oglądamy telewizję. W kuchni, przedpokoju czy łazience mogą się znaleźć przypadkowo pojedyncze sztuki – nie zaatakują nas tam, a jeżeli zostaną tam na dłużej to umrą z głodu lub zostaną pożarte przez inne owady.
Mit: By pozbyć się pluskiew trzeba wyrzucić wszystkie meble, kołdry, poduszki i poszewki.
Na szczęście nie. Często nie potrzeba pozbywać się niczego. Może trzeba będzie się, ewentualnie, pozbyć łóżka tapicerowanego skrzynkowego.
Mit: Jedyny ratunek przed pluskwami to wyprowadzić się z lokalu
Można się wyprowadzić. By ten sposób był skuteczny należało by zostawić mnóstwo przedmiotów i mebli z sypialni. Należało by również zostawić walizki, plecaki i torebki (tak – pluskwy czasami są obecne w damskich torebkach). Nie należało by używać kartonów – pluskwy uwielbiają ukrywać się w opakowaniach kartonowych. Straty majątkowe były by znaczne – a i tak nie gwarantowało by to, że nie zabraliśmy pluskiew ze sobą. Z kilka miesięcy w nowym miejscu mogłyby się pojawić znane symptomy. I co wtedy? Nowa przeprowadzka?
Mit: Wystarczy znaleźć gniazdo pluskiew i je zlikwidować
Niestety nie. Nie gniazdo – tylko grupę pluskiew i nie jedno – tylko wiele grup plus osobniki pojedyncze. Pluskwy nie zakładają gniazd tylko skupiają się w grupy. Pojedyncze dojrzałe samice oraz czasem nawet samce pluskwy uciekają z grupy z powodu agresywnego zachowania innych samców (nie będziemy pisać o podłożu tego zachowania). Grupują się w innych miejscach i po jakimś czasie schemat się powtarza. W efekcie powstaje wiele grup oddalonych od siebie. Gdyby istniało jedno gniazdo to było by bardzo łatwo sobie z nimi poradzić.
Mit: Pluskwy przenoszą choroby
Nie stwierdzono jeszcze przenoszenia chorób przez pluskwy. Nie należy mylić ich z pchłami lub obrzeżkami, które mogą przenosić wiele chorób.
Mit: Pluskwy są odporne na większość środków owadobójczych
To wymaga uściślenia. Są odporne na te środki, które są wobec nich nadużywane.
ZWALCZANIE PLUSKIEW METODAMI DOMOWYMI
Zwalczanie pluskiew w domu przez prasowanie
Prasowanie rzeczy osobistych, szczególnie koszul nocnych. Prasowanie koszuli nocnej niszczy jaja pluskwy jeżeli zostały tam jakieś złożone lub pojedyncze osobniki, które pozostały tam przypadkowo po nocy.
Oczyszczanie rzeczy z pluskiew przez pranie
Pranie oczyszcza wszystkie typy materiału z owadów i ich jaj. Nie zawsze oczyści dokładnie z odchodów pozostawiając brązowawe odbarwienia. Temperatura programu powinna wynosić 60 st.C.
Smarowanie octem łóżka lub siebie w celu odstraszenia pluskiew
Może dać tymczasowy spadek liczby ukąszeń. Jest to jednak sposób niebezpieczny dla naszych oczu i układu oddechowego. Wdychane opary octu podrażniają błony górnych dróg oddechowych i mogą uszkodzić płuca. Skuteczność tego środka nie jest potwierdzona.
Zwalczanie pluskiew przez smarowanie naftą łóżka
Zapach nafty może odstraszać owady. Raczej nie spowoduje ich umierania. Działa bardziej na owady latające niż na pluskwy.
Olejek eukaliptusowy przeciwko pluskwom
Może odstraszać, a niektórzy nawet twierdzą, że zabijać pluskwy. Nie zostało to potwierdzone.
Liście orzecha jako repelent pluskiew domowych
Zapach liści orzecha, podobno, odstrasza pluskwy. Skuteczność jest wątpliwa, bo bardzo dużo mamy przypadków gdy ta metoda w ogóle nie zadziałała.
Liście fasolki szparagowej jako bariera i pułapka przeciwko pluskwom
Metoda polegająca na obłożeniu łóżka czy posłania dużą ilością liści fasolki szparagowej – tak by stworzyć barierę fizyczną dla pluskiew i by grzęzły pośród ich włosków podczas próby sforsowania. Bardzo nieskuteczna. Na liściach grzęźnie tylko mała część pluskiew.
Pozostawienie zapalonego światła
Powoduje, że pluskwy wychodzą mniej chętnie. Gdy będą głodne ta metoda raczej ich nie powstrzyma.
Światło UV jako odstraszacz
Bardzo mało szkodników jest obojętnych na światło UV. Jednych ono przyciąga – inne się przed nim chowają. Pluskwy domowe nie lubią długiego kontaktu ze światłem UV tak jak nie lubią przebywać wystawione na promienie słoneczne. Metoda może działać lepiej niż użycie zwykłego światła. Może nie być jednak w pełni skuteczna oraz człowiek nie powinien być narażony na działanie promieni UV, gdyż grozi to utratą wzroku i poparzeniem skóry.
Wyszukiwanie wzrokowe pluskiew
Jedna z najmniej dokuczliwych i szkodliwych metod walki z pluskwami. Nie sposób jednak zlustrować wszystkich miejsc grupowania się i przebywania owadów. Pluskwy uwielbiają miejsca ciasne i ciemne – właśnie po to by nie można ich było dostrzec. Trudno też zobaczyć małe, jasne nimfy wielkości 1,5 mm oraz perłowe jaja (1 mm).
Pozbycie się mebla, w którym znaleziono pluskwy
Nie ma żadnych podstaw do twierdzenia, że owady są wyłącznie w tych meblach. Najczęściej będą też ukryte w innych miejscach w promieniu do 3 metrów od łóżka. Niektóre konstrukcje łóżek wręcz ułatwiają walkę z pluskwami – usunięcie ich było by błędem. Nie trzeba usuwać żadnych mebli na których się nie śpi. Usunięcie szafek i kupienie nowych jest bezcelowe.
Wymiana wszystkich mebli do spania na nowe
Daje nadzieję rozwiązania problemu przez, maksimum, 2-3 miesiące (czasem tylko parę dni), ponieważ ukąszenia pluskiew nagle się urywają. Potem, stopniowo, problem zaczyna narastać na nowo. Rozwiązanie dla osób, dla których wymiana mebli do spania 4 razy w roku nie stanowi żadnego problemu.
Remont pomieszczenia lub lokalu
Remont to jedna z najdroższych metod zwalczania pluskiew. Jeżeli jest przeprowadzony z innego powodu niż pluskwy to dobrze. Jeżeli natomiast pluskwy są głównym czynnikiem decydującym o remoncie – to niedobrze. Nie gwarantuje on zniszczenia populacji. W trakcie remontu część pluskiew zostaje, a część pozbawiona kryjówki i pożywienia przechodzi do lokali sąsiednich.
Częste odkurzanie
Może zmniejszyć populacje pluskiew ale w ograniczonym zakresie, ponieważ nie lubią one przebywać na podłodze na otwartej przestrzeni. Metoda lepsza na inne owady. W tym przypadku nie powoduje poprawy sytuacji.
Mrówki jako naturalne narzędzie zwalczania pluskiew
Nie jest to sposób zamierzony tylko skutek uboczny działalności mrówek. Tam gdzie pojawiają się mrówki – powoli zanika populacja pluskiew. Mrówki żywią się padłymi owadami i gryzoniami, konsumują jaja pluskiew jak i nie gardzą też młodymi żywymi osobnikami. Jad mrówek zabija pluskwy. Mrówki nie powodują już takiego stresu jak pluskwy, ale są szkodnikami spożywczymi. Mrówki faraona mogą też przenosić choroby.
Wystawienie zapluskwionego mebla na mróz
Przy minus 15 st. C zajmie owadom ok. trzech dób by paść. Najlepsza temperatura to około minus 30 st. C – wtedy pluskwy padną po ok. 15 minutach.
Przeprowadzka jako ucieczka od pluskiew
Bardzo kosztowny i mało skuteczny sposób. Często zabiera się pluskwy ze sobą z mieszkania. W efekcie są obecne w obydwu lokalach.
