Stefan Niesiołowski
Wincenty Witos jednym z niekwestionowanych Ojców Niepodległości Polski odrodzonej po 123 latach zaborów w 1918 roku. Odzyskanie niepodległości wiązał przede wszystkim z państwami antyniemieckiej koalicji Ententy i ich zwycięstwem w Wielkiej Wojnie, która dopiero po 20-tu latach została nazwana I-szą wojną światową.
21 stycznia 1874 roku w Wierzchosławicach koło Tarnowa w chłopskiej ubogiej rodzinie urodził się jeden z najwybitniejszych polskich polityków i przywódców ruchu ludowego Wincenty Witos. Był politykiem, publicystą, rolnikiem, posłem na Sejm, zarówno w lokalnym Galicyjskim w okresie rozbiorowym, jak i w Parlamencie wolnej niepodległej Polski po roku 1918.
Od wczesnej młodości działał w Stronnictwie Ludowym, jako młody człowiek odznaczał się cechami przywódczymi i pochłaniał książki, z czasem nauczył się kilku języków i wyrastał na znaczącą postać ruchu ludowego. Najmocniej związany był z Polskim Stronnictwem Ludowym „Piast”, którego był najwybitniejszym politykiem i przywódcą przez większą część swojej politycznej aktywności.
Jest Wincenty Witos jednym z niekwestionowanych Ojców Niepodległości Polski odrodzonej po 123 latach zaborów w 1918 roku. Odzyskanie niepodległości wiązał przede wszystkim z państwami antyniemieckiej koalicji Ententy i ich zwycięstwem w Wielkiej Wojnie, która dopiero po 20-tu latach została nazwana I-szą wojną światową.
W efekcie działań Witosa Galicyjski Sejm Krajowy ogłosił w 1917 roku deklarację o dążeniu do utworzenia niepodległej Polski. 28 października 1918 roku został przewodniczącym Polskiej Komisji Likwidacyjnej będącej de facto polskim rządem przystępującym do likwidacji skutków rozbiorów, na razie na obszarze Galicji Zachodniej. Komisja ta podobnie jak większość lokalnych inicjatyw niepodległościowych podporządkowała się rządowi powstałemu w Warszawie 11 listopada 1918 roku i przywództwu Józefa Piłsudskiego, po kapitulacji państw centralnych we Francji.
Wincenty Witos aktywnie włączył się w działania mające na celu odbudowanie, zjednoczenie i obronę zmartwychwstałej Polski. Było to zadanie gigantyczne, mające nie tylko przekreślić w wymiarze politycznym zbrodnię rozbiorów, ale doprowadzić do unifikacji odrębnych od ponad 100 lat dzielnic, zjednoczyć wszystkie warstwy i klasy społeczne, włączyć do nowoczesnego patriotyzmu ludzi, dla których jeszcze niedawno wojska rosyjskie to byli „nasi”, nadrobić wiekowe opóźnienia wynikające z pańszczyźnianego ucisku, obronić wszystkie granice, szczególnie granicę wschodnią wobec wycofujących się Niemców i nadciągających w ślad za nimi bolszewików ze swoimi hasłami walki klas i światową bolszewicką rewolucją.
Szczególnie istotna była rola Wincentego Witosa w organizowaniu obrony w wojnie 1920 roku oraz mobilizacja chłopów do udziału w tej wojnie. To w dużym stopniu dzięki Witosowi chłopi nie ulegli leninowskiej propagandzie o wyzwoleniu przez Armię Czerwoną z ucisku „pańskiej Polski”. Witos stanął na czele Rządu Obrony Narodowej w tym decydującym dla losów państwa i narodu momencie, a także wszedł do Rady Obrony Państwa wzywającej chłopów do skupienia się wokół władz odrodzonej Polski i twardej walki o obronę granic przed okrutnym i podstępnym wrogiem. W dramatycznym momencie, gdy ważyły się losy wojny załamany niepowodzeniami i powszechną krytyką Józef Piłsudski zrezygnował i podał się do dymisji. Witos tej dymisji nie przyjął, sam jej fakt dla dobra Polski zataił.
Marsz bolszewików na Polskę i Europę załamał się pod Warszawą, chociaż Radek odradzał Leninowi tę awanturę. Winien był także Stalin poprzez swoją politykę polegającą na nieudzieleniu pomocy Tuchaczewskiemu.
Wincenty Witos dwukrotnie jeszcze pełnił funkcję premiera w 1923 i 1926 roku, przyczyniając się do stabilizacji gospodarczej i społecznej oraz umocnienia autorytetu demokratycznej Polski. Zawsze mówił o wspólnym domu, odpowiedzialności i pracy dla ojczyzny, o odpowiedzialności, solidności i szanowaniu demokracji. Stąd brała się niechęć do niego zarówno konserwatystów żyjących nadal w wieku nierówności społecznych i klasowych konfliktów, nie rozumiejących, że brak reform zwłaszcza na wsi oznacza bolszewizm. Z drugiej strony nieuchronny konflikt z Piłsudskim, który demokracji nie uznawał i ujawniał coraz większe ciągoty autorytarne. W kwestiach gospodarczych przeciwny zadłużaniu państwa mówił: „jak się pożyczyło to trzeba oddać, a jak się chce oddać, to trzeba mieć”.
Gabinet Wincentego Witosa został obalony w wyniku krwawego przewrotu wojskowego Józefa Piłsudskiego, w którym śmierć poniosło kilkaset osób. W Polsce ustanowiona została autorytarna dyktatura, która upadła w wyniku klęski w wojnie we wrześniu 1939 roku.
Sam Witos skazany w politycznym procesie brzeskim w 1930 roku wraz innymi przywódcami demokratycznej opozycji był poniżany i w haniebny sposób traktowany w więzieniu, a po jego opuszczeniu udał się na emigrację do Czechosłowacji, skąd po wkroczeniu wojsk niemieckich uciekł do Polski.
W czasie okupacji był więziony przez Niemców, a po zwolnieniu ze względu na stan zdrowia ukrywał się. Odmówił też jakiejkolwiek współpracy z okupantem, jak również nie podjął współpracy z PKWN.
Umarł 31.10.1945 jako Honorowy Prezes Polskiego Stronnictwa Ludowego. Wychował wielu mężów stanu, politykółw, działaczy społecznych. Stworzył nowoczesny ruch ludowy, który przetrwał okres komunizmu i poststalinowskiego komunizmu, silnie umocowany na wsi, mimo trudności i ograniczeń, na trwałe.
Stefan Niesiołowski
