Dlaczego w Polsce jeździ się po prawej stronie jezdni a w lewej po lewej? Większość z nas odpowie, że to przecież oczywiste, że ruch prawostronny obowiązuje na prawie całym świecie, z wyjątkiem może Wielkiej Brytanii i jej kolonii.
Fot. wikiepedia
Jeszcze nie tak dawno w sporej części Europy przemieszczano się dokładnie po przeciwnej stronie niż dzisiaj, a mit jakoby Anglicy wprowadzili ruch lewostronny, jest wielkim fałszem.
Ruch lewostronny czy prawostronny?
Zasada ruchu lewostronnego pochodzi jeszcze z czasów starożytnych, a – według niektórych, choć niepopartych dokumentami, przekazów – w nowożytnej Europie została uregulowana prawem jeszcze w średniowieczu przez papieża Bonifacego VIII, który w roku 1300 zarządził, że pielgrzymi mają poruszać się po lewej stronie drogi.
Rzymianie jeździli po lewej stronie?
W literaturze nie zachowały się informacje na temat, jaką stroną poruszali się Rzymianie. Jednak prace wykopaliskowe starej rzymskiej drogi w Blunsdon Ridge w Wielkiej Brytanii nasuwają pewne przypuszczenia. Była to droga prowadząca z kamieniołomu, gdzie głębokie ślady wozów załadowanych ciężkim budulcem zachowały się wyraźnie po stronie lewej, a znacznie płytsze ślady przypuszczalnie pustych wozów po stronie przeciwnej.
Czy było tak w całej rządzonej przez nich części Europy? Trudno powiedzieć, choć można przypuszczać, że tak.
Ruch lewostronny bardziej naturalny?
Ruch lewostronny jako bardziej naturalny przetrwał dłużej niż imperium rzymskie i stał się powszechny w całej Europie okresu Średniowiecza.
Jeźdźcy konni chętniej poruszali się po lewej stronie drogi, ponieważ łatwiej było im dobyć miecza i bronić się po swej prawej stronie — większość z nas jest praworęczna. Ruch na drogach tamtego okresu był znikomy, drogi były jednak wąskie i gdy dwa wozy znalazły się naprzeciw siebie i gdy trzeba było się wyminąć, stosowano wówczas rzymską zasadę zjeżdżania na lewo.
Zwyczajowy sposób poruszania się po drogach przez Rzymian znalazł swe prawne usankcjonowanie w brytyjskim prawie drogowym w 1756 roku. Był to pierwszy na świecie tego typu akt prawny, wkrótce wprowadzony na terytorium całego imperium brytyjskiego.
We Francji, przed rewolucją stosowano te same zasady ruchu na drogach. Arystokracja poruszająca się szybko w swych powozach po stronie lewej zmuszała chłopów do trzymania się prawej strony. Taki porządek na drogach zapewniał, że piesi nie blokowali przejazdu, mogąc szybko ustąpić, gdy z przeciwka (a nie za ich plecami) pojawiał się powóz.
Niezależnie jednak od tego, czy, kiedy i przez kogo wprowadzono zasady poruszania się po lewej stronie, jest to konsekwencją faktu, iż tak piesi, jak i konni podróżni, posługujący się w walce bronią trzymaną (w zdecydowanej większości, ok. 90% ludzi) w prawej ręce, mogli szybciej uniknąć niespodziewanego ataku ze strony zbliżającej się z przeciwka osoby, znajdując się po lewej stronie drogi.
W Japonii zasada ruchu lewostronnego została wprowadzona dekretem cesarskim na początku XVII wieku i wynikała z faktu, że pomiędzy samurajami poruszającymi się wąskimi uliczkami miast japońskich często dochodziło do zwad o to, kto komu ma ustąpić, zwłaszcza jeśli zaczepili się bronią noszoną u lewego boku. Istnieje również teoria, iż osoba prowadząca zaprzęg konny łatwiej i wygodniej pozdrawiała mijanych prawą ręką, a lejce trzymała w lewej.
Ruch prawostronny za sprawą Napoleona
Zmianę z ruchu lewostronnego na prawostronny przypisuje się Francuzom. Istnieje jednak kilka teorii, dlaczego tak się stało.
Podobno Napoleon Bonaparte, zmieniając sposób poruszania, chciał wywoływać zamęt w oddziałach wojskowych swoich przeciwników, przygotowanych do ewentualnych bojów z żołnierzami poruszającymi się (jak wszyscy do tej pory) lewą stroną.
Według innych przekazów, po zburzeniu Bastylii w 1789 roku prześladowani arystokraci we Francji nie chcąc rzucać się zbytnio w oczy, zaczęli poruszać się razem z chłopstwem po stronie prawej. Taki zwyczaj przejmując władzę, miał zastać Napoleon.
Istnieją też poglądy wiążące zmianę z rzekomą leworęcznością cesarza, jeszcze inne — z buntem wobec papieskich zarządzeń Bonifacego VIII.
Zasada ruchu prawostronnego zostały wprowadzone we wszystkich podbitych przez Napoleona krajach: w Hiszpanii, Niemczech, Holandii, Szwajcarii, Włoszech i Polsce. Pozostałe kraje, które oparły się Napoleonowi (Austro-Węgry, Rosja, Skandynawia, Wielka Brytania, Irlandia i Portugalia) pozostały przy ruchu lewostronnym. Imperium Napoleona upadło, lecz wprowadzony przez niego ruch prawostronny pozostał.
Po roku 1814 Europa podzieliła się na dwie grupy państw, w których obowiązuje sprzeczna zasada poruszania się po drogach.
W XIX wieku, w czasie rozbiorów, na ziemiach polskich funkcjonowały odmienne zasady poruszania się po drogach: w Rosji i Austrii obowiązywał ruch lewostronny, Niemcy stosowały zasadę napoleońską. Mieszkańcy większości byłych polskich ziem, poruszali się jednak po stronie prawej, co wydaje się być następstwem istnienia w latach 1807 - 1815 Księstwa Warszawskiego, które powstało przy silnej pomocy Napoleona Bonaparte.
Gdy w roku 1918 Polska odzyskuje niepodległość prawo o ruchu drogowym, zostaje formalnie ujednolicone: wprowadzono zasadę poruszania się po prawej stronie.
Fot. "Stolica" 1959 r.
W okresie międzywojennym w Europie obowiązują odmienne zasady. Rosja zmieniła stronę ruchu na prawostronną dopiero po rewolucji, w roku 1920.
Ruch lewostronny obowiązywał w Austro-Węgrzech aż do ich rozpadu, a w powstałych w wyniku tego państwach -Austrii, Czechosłowacji i na Węgrzech, obowiązywał aż do 1938/1939, kiedy III Rzesza ujednolicił.
W samej jednak Austrii Tyrol, który za sprawą Napoleona w latach 1805 - 1814 przyłączony został do Bawarii, obowiązywał ruch prawostronny, w pozostałej cześć Austrii łącznie z Wiedniem pozostawały zasady ruchu lewostronnego.
W międzywojennych Włoszech, choć obowiązywał ruch prawostronny, to stosowany był tylko na prowincji — w dużych miastach Włoch uznawano ruch lewostronny. Sam Rzym zmienia stronę ruchu na prawostronną dopiero w roku 1924. Włoskie fabryki samochodów długo jeszcze później produkują pojazdy z kierownicami po prawej stronie.
Moment zmiany organizacji ruchu: 3 września 1967, ulica Kungsgatan w Sztokholmie. Fot. wikipedia
A co z resztą świata?
Okres kolonializmu podzielił świat. W Kanadzie ujednolicono zasady, odchodząc od lewostronności w anglojęzycznych terytoriach w latach 20. XX wieku — w prowincji Quebec zamieszkiwanej w większości przez ludność pochodzenia francuskiego ruch prawostronny był już wówczas stosowany. Inna prowincja Kanady, Nowa Funlandia pozostała przy ruchu lewostronnym aż do roku 1947.
W Chinach ruch ujednolicono na prawostronny w 1946 (dziś wyjątek stanowi w Chinach tylko Hongkong i Makau, choć przez krótki czas z przyczyn politycznych w okresie rewolucji kulturalnej wprowadzono w całych Chinach ruch lewostronny).
Egipt z kolei, mimo iż był kolonią brytyjską w latach 1822 - 1922, zachował ruch prawostronny, a to za sprawą wcześniejszego podboju przez Napoleona w roku 1798.
W Stanach Zjednoczonych dopiero w roku 1804 stan Nowy Jork jako pierwszy wprowadził prawo nakazujące trzymania się prawej strony na wszystkich drogach publicznych. Regułę tę przejęły stopniowo inne stany USA. Jednak aż do roku 1908 wszystkie produkowane w Stanach Zjednoczonych pojazdy posiadały kierownice po stronie prawej. Dopiero słynny Ford Model T z tego właśnie roku był pierwszym samochodem z kierownicą po stronie lewej. W przynależnych do USA Wyspach Dziewiczych na Karaibach, nadal obowiązuje lewostronny ruch samochodowy.
Birma odeszła od ruchu lewostronnego w 1970, a Nigeria 2 kwietnia 1972. Z kolei w dzisiejszej Namibii w przeszłości obowiązywał ruch prawostronny (w czasie rządów niemieckich), dopiero po 1915 roku zmieniono go na lewostronny, kiedy została podbita przez aliantów, a następnie stała się mandatem południowoafrykańskim.
Zmiana ruchu z prawo na lewostronny
Historia odnotowała również przypadki zmiany ruchu z prawo na lewostronny. Miało to miejsce na Okinawie w roku 1972, gdy amerykanie zwrócili tę wyspę Japonii.
Podobnie Falklandy w roku 1982 powróciły do ruchu lewostronnego z chwilą zakończenia okupacji argentyńskiej.
7 września 2009 Samoa dokonało konwersji, wprowadzając ruch lewostronny w miejsce prawostronnego. Motywowano to faktem, iż ruch lewostronny obowiązuje w położonych relatywnie blisko znacznie bogatszych państwach: Australii, Nowej Zelandii i Japonii. Zmiana ma umożliwić import używanych samochodów z tych krajów, co z kolei ma zwiększyć dostępność transportu samochodowego dla zwykłych mieszkańców.
Obecnie szacuje się, że około jedna trzecia ludności świata mieszka w krajach, gdzie obowiązuje ruch lewostronny, i że ponad jedna czwarta pojazdów na świecie porusza się po lewej stronie drogi.
Z tak przedstawionego zarysu historycznego można wywnioskować, że ruch prawostronny, do którego jesteśmy przyzwyczajeni, jest negacją zastałego porządku, a Brytyjczycy, z których śmiejemy się, że „wszystko robią na odwrót”, poruszają się po lewej stronie w konsekwencji wynikającej z ciągłości historycznej zapoczątkowanej w czasach imperium rzymskiego.
Trudno określić, które zasady są bezpieczniejsze dla użytkowników ruchu drogowego. Brytyjski inżynier drogowy J.J. Leeming przeprowadził badania w krajach, w których obowiązuje ruch lewostronny i doszedł do wniosku, że dochodzi tam do mniejszej liczby wypadków drogowych. Być może związane jest to anatomią człowieka i jego skłonności do praworęczności i dominacji prawego oka nad lewym.
(df) / thefad.pl
