UE coraz bardziej obawia się, że nie uda się wynegocjować z Londynem umowy o brexicie. Chaotyczne wyjście z Unii to zagrożenie dla praw Polaków w Wlk. Brytanii.
Fot. Źródło: dw.de
Ministrowie ds. europejskich z 27 krajów UE (bez Brytyjczyków) obradowali w piątek o stanie negocjacji w sprawie umowy rozwodowej z Wlk. Brytanią.
Brexit ma nastąpić już z końcem marca 2019 r. Porozumienie między Londynem i Brukselą powinno być gotowe najpóźniej w październiku czy listopadzie, by Parlament Europejski i kraje UE miały dość czasu na jego zatwierdzenie. Wprawdzie polubowny brexit nadal jest uważany w Brukseli za najbardziej prawdopodobny scenariusz, ale – co potwierdziły piątkowe rozmowy w Radzie UE – jednocześnie uchodzi za znacznie bardziej zagrożony niż przed zaledwie kilku tygodniami.
Ministrowie na sali obrad – zdaniem świadków ich rozmów – po raz pierwszy od rozpoczęcia poważnych rokowań brexitowych w 2017 r. rozprawiali o wariancie braku ugody z Londynem.
– Pytali unijnego negocjatora Michela Barniera, co w takim razie trzeba będzie zrobić - relacjonuje jeden z unijnych dyplomatów. O powadze sytuacji otwarcie mówił również polski minister Konrad Szymański.
- Scenariusz braku porozumienia nigdy nie był tak prawdopodobny. Wyjście Brytyjczyków bez wynegocjowanej umowy z UE jest wysoce prawdopodobne – przyznał Szymański po zakończeniu posiedzenia Radu UE.
Co z prawami Polaków w Wlk. Brytanii
Brak umowy rozwodowej oznaczałby, że – wstępnie wynegocjowanie już w 2017 r. – gwarancje zachowania obecnych praw przez Polaków (i innych obywateli UE), którzy obecnie mieszkają i pracują w Wielkiej Brytanii, nie zostałyby umocowane w żadnym porozumieniu między Unią i Londynem. Chodzi m.in. o prawa do nieograniczonego czasowo pobytu, zasiłków, edukacji dzieci na równi z Brytyjczykami (również pod względem czesnego na studiach). Niewykluczone, że Polacy w walce o zachowanie co najmniej niektórych praw nabytych przed brexitem musieliby uciekać się głównie na brytyjskich sądach.
– Upadek negocjacji może spowodować chaos. Przygotowujemy się od strony administracyjnej tak, by w takim wypadku dwustronnie [w relacjach między Warszawą i Londynem] możliwe szeroko zachować prawa Polaków – powiedział Szymański. Zastrzegał, że to byłoby „o wiele bardziej chaotyczne” od egzekwowania gwarancji wpisanych w ugodę brexitową. Bruksela nie ma stuprocentowej pewności, czy w przypadku braku ugody z Londynem respektowane byłyby pobrexitowe zobowiązania finansowe (40-60 mld euro) wobec wspólnej unijnej kasy.
Problem bezpiecznika dla Irlandii
Rozmowy o umowie brexitowej zawiesiły się na sprawie granicy między Irlandią oraz brytyjską Irlandią Płn. – To teraz problem najpoważniejszy i najpilniejszy do wynegocjowania – powiedział w piątek Michel Barnier.
Irlandczykom nie grożą ograniczenia w podróży między Dublinem i Belfastem. Premier Theresa May już parę miesięcy temu zgodziła się na „bezpiecznik irlandzki”, czyli dała Unii gwarancje, że między obiema Irlandiami nie zostanie odtworzona „twarda granica” m.in. z kontrolami celnymi. Tyle, że Londyn i Bruksela nie potrafią uzgodnić, w jaki sposób osiągnąć ten cel. Bruksela zaproponowała, by – do czasu ewentualnego wypracowania innego rozwiązania – „wyjściem bezpieczeństwa” było pozostanie Irlandii Płn. w unii celnej z UE przy jednoczesnym zachowaniu wielu zasad wspólnego rynku UE.
Jednak premier May powtórzyła w piątek w Belfaście, że żaden rząd Wielkiej Brytanii nie mógłby się zgodzić na „bezpiecznik” w wersji proponowanej przez Brukselę, a torysowcy jastrzębie oskarżają Unię o „atak na brytyjską suwerenność”, poprzez propozycję innego statusu celnego Irlandii Północnej oraz reszty kraju. Nie proponują jednak żadnego sposobu na uniknięcie „twardej granicy” między dwiema Irlandiami.
– Posiedzenie Rady UE było potwierdzeniem jedności 27 krajów Unii – przekonywał w piątek Barnier, a przecieki z Sali obrad potwierdzały pełną solidarność wszystkich ministrów z Irlandczykiem. Unia trzyma się zatem stanowiska, że nie będzie umowy rozwodowej z Londynem bez „bezpiecznika irlandzkiego”. A bez tej umowy nie będzie pobrexitowego okresu przejściowego (od kwietnia 2019 r. do końca 2020 r.), gdy Brytyjczycy mają funkcjonować w Unii na obecnych zasadach (choć bez prawa głosu w instytucjach UE) i negocjować umowę o przyszłych relacjach gospodarczych z Unią. To właśnie brak okresu przejściowego oznaczałby ogromne zamieszanie już wiosną 2019 r bardzo kosztowne dla UE, choć wiele bardziej dla Londynu.
Nie osłabiać May
Komisja Europejska opublikowała w tym tygodniu komunikat ponaglających kraje Unii do przygotowań na wypadek chaotycznego brexitu bez umowy rozwodowej. Szymański przekonywał w piątek, że Polska pracuje nad tym już od tygodni.
– Sytuacja polityczna w Londynie jest tak chwiejna, że nikt dziś nie ma pewności, jako zakończą się nasze rozmowy – przyznaje dyplomata UE zaangażowany w sprawy brexitu.
Bruksela i Londyn chciałyby dołączyć do umowy rozwodowej deklarację o najważniejszych zasadach stosunków po zakończeniu okresu przejściowego. Tyle, że gdy rząd May wypracował w lipcu swą propozycję („white paper”) w tej sprawie, to w rezultacie do dymisji podał się szef brytyjskiej dyplomacji Boris Johnson i minister ds. brexitu David Davis. Obaj oskarżyli May o forsowanie zbyt ścisłych pobrexitowych więzi z Unią ze szkodą dla ich marzeń o „odzyskaniu suwerenności”.
Spora część „white book” jest nie do przyjęcia dla Unii – m.in. brak granicy celnej z UE przy samodzielnej polityce handlowej Wielkiej Brytanii i jej własnych stawkach celnych. Jednak Barnier - wymieniając plusy i minusy „white book” - unikał w piątek kategorycznego odrzucenia planu May, by nie podkopywać pozycji brytyjskiej premier i tak ciężko walczącej o przetrwanie na czele rządu. – Zważywszy na sytuacją polityczną w Londynie, Bruksela powinna zachowywać się bardzo ostrożnie – tłumaczył Szymański.
REDAKCJA POLECA
